شناسایی عوامل استرس‌زای شغلی و رابطة آن‌ با کیفیت زندگی کاری (مطالعۀ موردی: اعضای هیئت علمی دانشگاه بیرجند)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری، دانشکدة مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

4 کارشناس‌‌ارشد، دانشکدة مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل استرس‌زای شغلی اعضای هیئت علمی دانشگاه بیرجند و رابطة آن با کیفیت زندگی کاری آنان انجام گرفته ‌است. روش پژوهش توصیفی- همبستگی است که با به‌کارگیری فرمول نمونه‌گیری کوکران و روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، حجم نمونه 136 نفر تعیین شد. پرسشنامه‌های استرس شغلی (HSE)، با ضریب پایایی 90/0 و کیفیت زندگی کاری با ضریب پایایی 91/0 به‌کار گرفته شد. داده‌ها با آزمون‌های کولموگروف- اسمیرنوف، تحلیل عاملی اکتشافی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام‌به‌گام تحلیل شد. نتایج نشان داد عوامل استرس‌زای شغلی تقاضا، حمایت مسئولان و همکاران، نقش، کنترل و ارتباط بوده ‌است. ابعاد کیفیت زندگی کاری اعضای هیئت علمی نیز، قانون‌گرایی در سازمان، پرداخت منصفانه و کافی، توسعة قابلیت‌های انسانی، تأمین فرصت رشد و امنیت، فضای کلی زندگی، محیط کار ایمن و بهداشتی و یکپارچگی و انسجام اجتماعی است. استرس شغلی و کیفیت زندگی کاری (33/0- =r) در سطح معناداری 01/0 با یکدیگر رابطة معکوس و معنادار داشته‌اند، همچنین، تقاضا (35/0-=r)، کنترل (30/0- = r) و نقش (11/0- =r)، به عنوان عوامل استرس‌زای شغلی با کیفیت زندگی کاری همبستگی معکوس داشته‌اند. در نهایت، از میان عوامل استرس‌زای شغلی، تقاضا و کنترل با کیفیت زندگی کاری اعضای هیئت علمی، همبستگی چندگانة معنا‌دار داشته‌اند و 17/0 درصد از تغییرات آن را پیش‌بینی می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. ابیلی، خدایار (1389).کارگاه آموزشی تعادل کار و زندگی. هشتمین کنفرانس بین المللی مدیریت، تهران، برج میلاد، مرکز همایش‌های بین‌المللی.
  2. امینی، فروتن (1385). بررسی رابطة استرس شغلی نوبت‌کاری و بخش محل کار با کارایی خانوادة پرستاران بیمارستان‌های آموزشی شهر تهران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، تهران.
  3. آزادمرزآبادی، اسفندیار؛ غلامی فشارکی، محمد (1390). «عوامل مؤثر بر استرس شغلی نظامیان». مجلة طب نظامی، دورة 13، شمارة یک، صفحات 6-1.
  4. آقایی، اصغر؛ آتش‌پور، حمید (1380). استرس و سلامت روان. اصفهان، نشر پردژ.
  5. باقریان، فاطمه (1383). «بررسی منزلت اجتماعی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های ایران». مجلة مؤسسة پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
  6. بختیارنصرآبادی، حسنعلی؛ رجایی‌پور، سعید؛ سلیمی، قربانعلی؛ طاهرپور، فاطمه؛ پرتوی، محمد (1388). «بررسی رابطة بین ماهیت شغلی و رضایت شغلی». پژوهش‌نامة مدیریت اجرایی، سال نهم، شمارة دوم، صفحات 73-57.
  7. جزنی، نسرین؛ حبیبی، معصومه؛ سجاد، نصر (1389). «تحلیل عوامل مؤثر بر استرس شغلی و راهکارهای مدیریت آن (موردپژوهی منطقة 3 عملیات انتقال گاز)». فصل‌نامة مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، سال چهارم، شمارة 11، صفحات 149-127.
  8. چین‌آوه، محبوبه؛ نادی، محمدعلی (1389). «شناخت رابطة استرس شغلی با رضایت شغلی در بین اعضا هیئت علمی دانشگاه‌های آزاد و دولتی». دانش و پژوهش در علوم تربیتی، شمارة 27، صفحات 230-213.
  9. حاجلو، نادر (1391). «رابطة استرس شغلی، فرسودگی شغلی و کیفیت زندگی کارکنان با رضایت از جو سازمانی دانشگاه محقق اردبیلی». فصل‌نامة رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. سال سوم، شمارة سوم، صفحات 184-169.

10. خاقانی‌زاده، مرتضی؛ عبادی، عباس؛ سیرتی‌نیر، مسعود؛ رحمانی، منظر (1387). «بررسی رابطة استرس شغلی و کیفیت زندگی کاری پرستاران شاغل در بیمارستان‌های منتخب نیروهای مسلح». مجلة طب نظامی، دورة 10، شمارة سوم، صفحات 183-175.         

11. زارع، محسن؛ عابدی، کمال‌الدین؛ حلوائی، غلامحسین؛ برخورداری، ابوالفضل؛ امینی‌پور، محمدرضا (1388). «بررسی استرس‌های شغلی در کارگران سازمان بنادر و کشتیرانی استان هرمزگان و ارتباط آن با حوادث غیرمرگبار رخ‌داده». مجلة دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی شهید صدوقی یزد، دورة 17، شمارة سوم، صفحات 148-142.

  1. ساعتچی، محمود (1387). بهداشت روانی در محیط کار با تأکید بر فشار روانی و فرسودگی شغلی. تهران، مؤسسه نشر ویرایش.

13. سوری، حمید؛ رحیمی، محسن؛ محسنی، حسین (1385). «بررسی الگوی اپیدمولوژیک استرس‌های شغلی در مدیران گروه صنعتی خودروسازی ایران». مجلة تخصصی اپیدمولوژی ایران، دورة دوم، شمارة چهارم، صفحات 50-41.

14. طوافی، نیره؛ حاتم‌زاده، نیکتا؛ کاظم‌نژاد، انوشیروان؛ جزایری، علیرضا (1385). «بررسی توانبخشی نگرش کارکنان ادارة رفاه تهران با وضعیت بسیار استرس‌زا و با تنش‌های داخلی». مجلة توانبخشی، دورة هفتم، شمارة چهارم، ص،37

15. علامه، سیدمحسن (1385). مدل توسعه در ارزش‌های کیفیت زندگی کاری بر اساس نظریة والتون به منظور بررسی اثر آن بر کاهش فشار روانی. رسالة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.

16. محمدفام، ایرج؛ بهرامی، عبدالرحمن؛ فاطمی، فرین؛ گل‌محمدی، رستم؛ محجوب، حسین (1388). «رابطة بین استرس شغلی و حوادث کار اعمال ناایمن در صنعت خودرو مورد بررسی قرار. مجله علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان، جلد 15

  1. معاونت آموزشی وزارت علوم (1383). سند توسعة بخش آموزش عالی در برنامة چهارم. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

18. میرکمالی، سیدمحمد؛ نارنجی‌ثانی، فاطمه (1387). «بررسی رابطة کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی بین اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران و صنعتی شریف». فصل‌نامة پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، سال 14، شمارة دوم، صفحات 101-71.

 

  1. Ahsan, N.; Zaini , A.;Yong, G. D.; Shah Alam, S. (2009). “A Study of Job Stress on Job Satisifaction among Univercity Staff in Malaysia: Emprical Study”. Europen Journal of Social Sciences, 8(1), 121-131.
  2. Antoniou, A. S.; Polychoroni, F.; Vlachakis, A. N. (2006). “Gender and age differences in Occupationalstress and professionanl burnout between primary and high- school teachers in greece”. Journal of Managerial Pyschology, 21(7), 682-690.
  3. Cooper, C. S.; Thomas, K. (2001). “Model of organization stress for use within an occupational health education/promotion or wellbeing programme – A short communication”, Health education journal, 60(4), 378-380.
  4. Davis, K.; Nustran, J. (1991). Human behavior in work (Organizational behavior). Translator Ali Toosi, Tehran, Center Public Administration.
  5. Haslam, S. (2004). Psychology in organizitations: The social identity approach. Londan, Sage.
  6. Hersy, P.; Blanchard, K. H. (2008). Organizational Behavior management. (Translated by G. Kabiri). Tehran, Jahad University Institute publications.
  7. Ivanevich, J. M.; Michael, T. M. (2001). “Orgazitional behavior and management“. Business publications.Inc,pp264-270
  8. Wuestner, K.(2002). New Forms of Work and their implications for occupational stress. International Sociological Association, Brisbane, Australia.