فراترکیب و فراروش تحقیقات رفتارهای انحرافی در سازمان‏های ایرانی: بررسی پیامدها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکدة اقتصاد، مدیریت و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 استاد، دانشکدة اقتصاد، مدیریت و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 استادیار، دانشکدة اقتصاد، مدیریت و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

هدف پژوهش برجسته کردن مفهوم رفتار انحرافی سازمانی از طریق بررسی مطالعات پیشین و ارائة تصویری جامع از این روند و فراهم آوردن بینشی ارزشمند از وضعیت پژوهش رفتارهای انحرافی در ایران و کمک به هدایت پژوهش‏های آتی به منظور پوشش شکاف‏های تحقیقاتی موجود این حوزه است. با استفاده از روش فراترکیب، یافته‏های پژوهش‏های کیفی و کمّی مرتبط ترکیب و الگوی نهایی طراحی شد. بر این اساس 95 پژوهش در حوزة رفتارهای انحرافی سازمانی، مرتبط با اهداف مطالعة حاضر، با استفاده از الگوی هفت‌مرحله‏ای سندلوسکی و باروسو بررسی و با تحلیل محتوای آن‌ها و تجمیع و ترکیب و تفسیر یافته‏های این پژوهش‏ها ابعاد و کدهای مربوطه استخراج شد تا با بسط مدل جدید مبتنی بر پیامدها تصویر جامع و بدیعی از رفتارهای انحرافی سازمانی ارائه شود. الگوی رفتارهای انحرافی در این پژوهش 118 شاخص را در قالب 13 بعد فرعی و 5 بعد اصلی شناسایی کرده است. مدل یادشده دارای ابعاد اصلی خودتخریبی، تخریب همکاران، تخریب مدیران، تخریب سازمان، و پدیدة محوری است. رفتارهای انحرافی سازمانی در اکثر پژوهش‏ها به عنوان متغیر وابسته و در قالب دسته‏بندی رابینسون و بنت بررسی شده است. پژوهش حاضر با نگاهی دقیق این رفتارها را بررسی کرده و دسته‏بندی جدیدی از این رفتارها و الگویی جامع از پیامدهای آن در کشور ارائه داده است.

کلیدواژه‌ها


ادیبی، زهرا؛ محسن گل‌پرور؛ محمدرضا مصاحبی (1390). «نقش تعدیل‌کنندة کنترل شغلی در رابطة گرانباری، ابهام و تعارض نقش با پیامدهای رفتاری مثبت و منفی»، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 12(1)، ص 54 ـ 65.
آشنا، مصطفی؛ عباس عباس‌پور؛ حامد دهقانان؛ مهدی حقیقی کفاش (1398). «شناسایی رفتارهای منحرف سازمانی کارکنان و سازوکارهای کاهش آن در سازمان‏های نظارتی»، چشم‏انداز مدیریت دولتی، 10(1)، ص 39 ـ 57.
حسینی، ابوالحسن؛ عقیل قربانی پاجی؛ امیر اکبری (1398). «اثر طردشدگی در محیط کار بر رفتارهای محیط کار با نقش میانجی عزت‌نفس سازمانی و تعدیلگر عدالت سازمانی»، مدیریت فرهنگ سازمانی، 17(4)، ص 569 ـ 586.
خراسانی طرقی، حامد؛ فریبرز رحیم‌‌نیا؛ غلام‌رضا ملک‌زاده؛ سعید مرتضوی (1397). «کشف مولفه‏های رفتارهای مخرب رهبران غیراخلاقی»، اخلاق در علوم و فناوری، 13(1)، ص 38 ـ 47.
دانایی‌فرد، حسن؛ مهتاب همایی‌لطیف؛ حمیدرضا خان‌محمدی (1396). «استراتژی‏های تخریب مدیران توسط کارکنان در سازمان‏های دولتی»، چشم‏انداز مدیریت دولتی، 29، ص 93 ـ 116.
فروزنده جونقانی، ریحانه؛ عبدالله توکلی (1397). «بررسی و تحلیل لبة تاریک رفتارهای سازمانی از دیدگاه امیرالمؤمنین(ع)»، مدیریت در دانشگاه اسلامی، 7(2)، ص 293 ـ 310.
کاظمی، فضل‌الله؛ یونس نظری؛ امین زارع؛ مجید رمضان (1399). «رهبری ماکیاولی و رفتار انحرافی کارکنان: تبیین نقش میانجیگر رهبری غیراخلاقی خودکامه و بدبینی سازمانی»، اخلاق در علوم و فناوری، 15(2)، ص 140 ـ 149.
گل‌پرور، محسن؛ زهرا واثقی (1390الف). «فشار ادراکی‌ـ عاطفی تعیین‌کنندة تعامل ابعاد بی‌عدالتی سازمانی برای رفتارهای مثبت و منفی: معرفی نظریة فشار ادراکی و عاطفی»، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 12(1)، ص 4 ـ 16.
ــــــــــــــــــــــــ (1390ب). «رابطة مدیریت استبدادی، فشار ادراکی‌ـ عاطفی، بی‌عدالتی سازمانی با رفتارهای انحرافی و رفتارهای مدنی‌ـ سازمانی»، مدیریت صنعتی، 6(16)، ص 119 ـ 130.
گل‌پرور، محسن؛ زهرا واثقی؛ زهرا جوادیان؛ شیدا صادقی؛ مائده عابدینی (1392). «نقش تعدیل‏کنندة سبک‏های مدیریت تعارض در رابطة تعارضات میان‌فردی و رفتارهای انحرافی در زنان پرستار»، زن و فرهنگ، 4(15)، ص 21 ـ 36.
گل‌پرور، محسن؛ زهرا واثقی؛ محمدرضا مصاحبی (1389). «نقش تعدیلگر تعارض با سرپرست و همکاران و سبک‏های مدیریت تعارض در پیوند میان استرس و فرسودگی با رفتارهای انحرافی»، تازه‏های روانشناسی صنعتی/ سازمانی (روانشناسی تحلیلی‌ـ شناختی)، 1(5)، ص 59 ـ 73.
گل‌پرور، محسن؛ صفیه محسن‌زاده (1394). «کارکرد پیشگیری (جبرانی) رفتارهای انحرافی در رابطة استرس شغلی با فرسودگی هیجانی»، روش‏ها و مدل‏های روانشناختی، 6(22)، ص 79 ـ 100.
گل‌پرور، محسن؛ صفیه محسن‌زاده؛ علی راعی؛ عبدالرسول عبدی (1394الف). «نقش تعدیل‏کنندة رفتارهای انحرافی در رابطة بین استرس شغلی و امنیت روانشناختی ادراک‌شده»، روانشناسی معاصر، 10(2)، ص 83 ـ 100.
گل‏پرور، محسن؛ علی راعی؛ صفیه محسن‌زاده؛ عبدالرسول عبدی (1394ب). «تأثیر ضربه‏گیری رفتارهای انحرافی بر رابطة استرس شغلی با عدالت توزیعی و عملکرد شغلی: شواهدی از دو مطالعة مستقل»، فرایند مدیریت و توسعه، 28(4)، ص 167 ـ 194.
مصباحی، مریم (1397). «تبیین نقش بدبینی سازمانی در تأثیرگذاری بر انزوای خودخواستة کاری کارکنان»، مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، 27(90)، ص 89 ـ 114.
نادی، محمدعلی؛ نسرین قهرمانی (1392). «رابطة بین رفتارهای شهروندی سازمانی و رفتارهای انحرافی در محیط کار با رضایت از تدریس در دانشگاه»، اخلاق در علوم و فناوری، 8(1)، ص 37 ـ 48.
نقش، الهام؛ حمیدرضا پیکری (1398). «تأثیر بستر آماده بر قصد سوءاستفاده از اطلاعات با نقش میانجی انگیزة رفتار انحرافی و نقش تعدیل‌کنندگی اخلاق فردی»، مدیریت اطلاعات، 5(1)، ص 226 ـ 245.
Rerefences
Adibi, Z., Golparvar, M., & Mosahebi, M. (2011). “The moderating role of job control in relations between overload, ambiguity and role conflict with positive and negative behavioral outcomes”, Knowledge and Research in Applied Psychology, 12(1), pp. 54-65. (in Persian)
Appelbaum, SH., Deguire, KJ., & Lay, M. (2005). “The relationship of ethical climate to deviant workplace behavior”, Corporate Governance: The international journal of business in society, 5, pp. 43-55.
Appelbaum, SH., Laconi, GD., & Matousek, A. (2007). “Positive and negative deviant workplace behaviors: Causes, impacts, and solutions”, Corporate Governance: The international journal of business in society, 7(5), pp. 586-598.
Ashna, M., Abbaspour, A., Dehghanan, H., & Haghighi Kafash, M. (2019). “Identifying Organizational Deviant Behaviors of Employees and Mechanisms to Reduce It in Supervisory Organizations”, Public Administration Perspectives, 10(1), pp. 39-57. (in Persian)
Azim, A.M., Hassan, M.S., Zaid, D.S., & Daud, M.A. (2020). “The Influence of Supervisor Support, Organizational Trust on Workplace Deviant Behavior: Do Psychological Contract Matter?”, International Journal Of Academic Research In Business And Social Sciences, 10(2).
Bashir, S., Nasir, M., Qayyum, S., & Bashir, A. (2012). “Dimensionality of counterproductive work behaviors in public sector organizations of Pakistan”, Public Organization Review, 12(4), pp. 357-366.
Danaeifard, H., Homayi-Latif, M., & Khan-Mohammadi, H. (2017). “Strategies of Destruction of Managers by Employees in Governmental Organizations”, Public Administration Perspectives, 29, pp. 93-116. (in Persian)
Detert, J., Trevino, L., Burris, E., & Andiappan, M. (2007). “Managerial modes of influence and counter productivity in organizations: A longitudinal business-unit-level investigation”, Applied Psychology, 92(4), p. 993.
Everton, J., Jolton, A., & Mastrangelo, M. (2005). Be nice and fair or else: understanding reasons for employees deviant behaviors, pp. 119-123.
Fagbohungbe, B., Akinbode, G., & Ayodeji, F. (2012). “Organizational determinants of workplace deviant behaviours: An empirical analysis in Nigeria”, International Business and Management, 7(5), p. 207.
Forouzandeh Junghani, R. & Tavakoli, A. (2018). “Investigating and analyzing the dark edge of organizational behaviors from the perspective of Imam Ali”, Management in Islamic University, 7(2), pp. 293-310. (in Persian)
Fox, S., Spector, P., & Miles, D. (2001). “Counterproductive work behavior in response to job stressors and organizational justice: Some mediator and moderator tests for autonomy and emotions”, Vocational Behavior, 59, pp. 291-309.
Golparvar, M. & Mohsenzadeh, S. (2015). “Function of prevention of deviant behaviors in relation to job stress with emotional Exhaustion”, psychological methods and models, 6(22), pp. 79-100. (in Persian)
Golparvar, M. & Vaseghi, Z. (2011a). “The role of perceptual-affective strain on determining the interaction of organizational injustice dimensions for positive and negative behaviors: Introducing the perceptual and affective strain theory (PAST)”, Knowledge and Research in Applied Psychology, 12(1), pp. 4-16. (in Persian)
-----------------------------------. (2011b). “Relationship between authoritarian management, perceptual- affective strain, organizational injustice with deviant behaviors and civil-organizational behaviors”, Industrial Management, 6(16), pp. 119-130. (in Persian)
Golparvar, M., Mohsenzadeh, S., Rai, A., & Abdi, A. (2015a). “The moderating role of deviant behaviors in the relationship between job stress and perceived psychological security”, Contemporary Psychology, 10(2), pp. 83-100. (in Persian)
Golparvar, M., Rai, A., Mohsenzadeh, S., & Abdi, A. (2015b). “The Impact of Deviant Behaviors on the Relationship between Job Stress and Distributive Justice and Job Performance: Evidence from two independent studies”, Management and Development Process, 28(4), pp. 167-194. (in Persian)
Golparvar, M., Vaseghi, Z., & Mosahebi, M. (2010). “The role of moderator of conflict with the supervisor and Partners and conflict management styles in the relationship between stress and Exhaustion with deviant behaviors”, News of Industrial/Organizational Psychology, 1(5), pp. 59-73. (in Persian)
Golparvar, M., Vaseghi, Z., Javadian, Z., Sadeghi, Sh., & Abedini, M. (2013). “The moderating role of conflict management styles in the relationship between interpersonal conflicts and deviant behaviors in nursing women”, women and culture, 4(15), pp. 21-36. (in Persian)
Griffin, RW. & Lopez, YP. (2005). “Bad behaviour in organizations: A review and typology for future research”, Journal of management, 31(6), pp. 988-1005.
Gursoy, D., Cai, R., & Anaya, G. J. (2017). “Developing a typology of disruptive customer behaviors: Influence of customer misbehavior on service experience of by‐ standing customers”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 29(9), pp. 2341‐2360.
Harris, L. & Ogbonna, E. (2002). “Exploring service sabotage the antecedents, types and consequences of frontline, deviant, antiservice behaviors”, Journal of Service Research, 4(3), pp. 163-183.
Harvey, P., Martinko, M. J., & Borkowski, N. (2017). “Justifying deviant behavior: The role of attributions and moral emotions”, Journal of Business Ethics, 141(4), pp. 779‐795.
Hosseini, A., Ghorbani-Paji, A., & Akbari, A. (2019). “The Effect of Workplace Ostracism on Workplace Behaviors with the Mediating Role of Organization-Based Self-Esteem and the Moderating Role of Perceived Organizational Justice”, Organizational Culture Management, 17(4), pp. 569-586. (in Persian)
Hsieh, A. T., Liang, S. C., & Hsieh, T. H. (2004). “Workplace deviant behavior and its demographic relationship among Taiwan’s flight attendants”, Journal of Human Resources in Hospitality & Tourism, 3(1), pp. 19–32.
Hua, N. & Yang, Y. (2017). “Systematic effects of crime on hotel operating performance”, Tourism Management, 60, pp. 257‐269.
Huiras, J., Uggen, C., & Morris, B. (2000). “Career jobs, survival jobs, and employee deviance: a Social investment model of workplace misconduct”, Sociological quarterly, 41(2), pp. 245-263.
Javed, R., Amjad, M., Ul-Ummi, L., & Bukhari, R. (2014). “Investigating factors affecting employee workplace deviant behavior”, International Journal of Innovation and Applied Studies, 9(3), pp. 1073-1078.
Kanten, P. & Er Ülker, F. (2013). “The effect of organizational climate on counterproductive behaviors: An empirical study on the employees of manufacturing enterprises”, The Macrotheme Review, 2(4), pp. 144-161.
Kazemi, F., Nazari, Y., Zare, A., & Ramezan, M. (2020). “Machiavelli leadership and employees' deviant behavior: Explaining the mediating role of authoritarian immoral leadership and organizational pessimism”, Ethics in Science and Technology, 15(2), pp. 140-149. (in Persian)
Khorasani Torghi, H., Rahimnia, F., Malekzadeh, Gh., & Mortazavi, S. (2018). “Discovering the components of destructive behaviors of immoral leaders”, Ethics in Science and Technology, 13(1), pp. 38-47. (in Persian)
Kura, K. M. (2016). “Re-examining the relationship between perceived workgroup norms, self-regulatory efficacy and deviant workplace behavior”, African Journal of Economic and Management Studies, 7(3), pp. 379-396.
Lugosi, P. (2019). “Deviance, deviant behaviour and hospitality management: Sources, forms and drivers”, Tourism Management, 74, pp. 81-98.
Mesbahi, M. (2018). “Explaining the role of organizational pessimism in influencing employees' self-imposed job isolation”, Management Studies, 27(90), pp. 89-114. (in Persian)
Nadi, M. A. & Ghahremani, N. (2013). “The Relationship between Organizational Citizenship Behaviors and Deviant Behaviors in the Workplace with the satisfaction of teaching at the university”, Ethics in Science and Technology, 8(1), pp. 37-48. (in Persian)
Naghsh, E. & Peykari, H. (2019). “The effect of prepared context on the intention to misuse information with the mediating role of motivational deviant behavior and the moderating role of individual ethics”, Information Management, 5(1), pp. 226-245. (in Persian)
Novalien, CL. (2017). The antecedents of deviant workplace behaviors on the employees of regional apparatus organization (odp) in maluku province. Indonesia RJOAS6.
Novosad, O. (2016). Influence of unethical marketing behavior on customer-based brand equity (Doctoral dissertation, ISM University of Management and Economics).
O’Neill, T. & Hastings, S. (2011). “Explaining workplace deviance behavior with more than just the ‘Big Five’”, Personality and Individual Differences, 50(2), pp. 268–273.
Prihandono, D. & Wijayanto, A. (2020). “The influence of spiritual leadership on spirituality, conscientiousness and job satisfaction and its impacts on the reduction of workplace deviant behavior”. Journal of Economic and Administrative Sciences.
Punia, BK. & Rana, H. (2013). “Correlates, antecedents and implications of deviant workplace behavior: A review”, GNA Journal of Management & Technology, 8(1), pp. 98-104.
Robinson, S. & Bennett, R. (1995). “A typology of deviant workplace behaviours: A multidimensional scaling study”, Academy of Management Journal, 38(2), pp. 555–572.
Robinson, SL. & Greenberg, J. (1998). “Employees behaving badly: Dimensions, determinants and dilemmas in the study of workplace deviance”, Journal of Organizational Behavior (1986-1998), 1.
Sandelowski, M. & Barroso, J. (2007). “Handbook for synthesizing qualitative research”, Springer, New York.
Shafique, I., Qammar, A., Kalyar, M., Ahmad, B., & Mushtaq, A. (2020). “Workplace ostracism and deviant behaviour among nurses: a parallel mediation model”, Asia Business Studies.
Spector, P. E. & Fox, S. (2002). “An emotion-centered model of voluntary work behavior: Some parallels between counterproductive work behavior and organizational citizenship behavior”, Human Resource Management Review, 12(2), pp. 269–292.
Spector, P., Fox, S., Penney, L., Bruursema, K., & Goh, A. (2006). “The dimensionality of counterproductivity: Are all counterproductive Behaviors created equal?”, Vocational Behavior, 68(3), pp. 446-460.
Stewart, S., Bing, M., Davison, H., Woehr, D., & McIntyre, M. (2009). “In the eyes of the beholder: A non-self-report measure of workplace deviance”, The Journal of Applied Psychology, 94(1), pp. 207–215.
Vardi, Y. & Wiener, Y. (1996). “Misbehavior in organizations: A motivational framework”, Organization Science, 7(2), pp. 151–165.
Wright, S., Taylor, D., & Moghaddam, F. (1990). “Responding to membership in a disadvantaged group: From acceptance to collective protest”, Personality and Social Psychology, 58(6), p. 994.
Yadav, P. & Rai, A. (2020). “The moderating role of emotional intelligence in the relation between organizational stress and workplace deviant behavior”, In 2020International Conference on Computation, Automation and Knowledge Management (ICCAKM) (499-504). IEEE.
Yildiz, B., Alpkan, L., Ates, H., & Sezen, B. (2015). “Determinants of constructive deviance: The mediator role of psychological ownership”, International Business Research, 8(4), p. 107.
Yıldıza, B. & Alpkan, L. (2015). “A theoretical model on the proposed predictors of destructive deviant workplace behaviors and the mediator role of alienation”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 210, pp. 330-338.