طراحی و اعتباریابی الگوی فرهنگ مدرسة موفق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

فرهنگ مدرسه ابزار مدیریتی مهمی است که به موفقیت مدرسه کمک می‏کند. در بسیاری از سازمان‌های موفق، مدیران به این مهم توجه لازم را دارند. اما مطالعات و تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهد بسیاری از سازمان‌ها از وجود و نحوة عملکرد فرهنگ سازمانی بی‌اطلاع‌اند. از این ‏رو، پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتباریابی الگوی فرهنگ مدرسة موفق انجام گرفت. روش این پژوهش از نوع آمیخته (کیفی‌ـ کمّی) است. در بخش کیفی، جامعة پژوهش شامل مقالاتی بودند که در زمینة فرهنگ مدرسه و مدرسة موفق بین سال‌های 2005 تا 2020 در منابع داخلی و خارجی چاپ شده‏ بودند. تعداد 50 مقاله برای تحلیل نهایی انتخاب شد. در بخش کمّی، جامعة آماری شامل همة دبیران دورة دوم متوسطة شهر اردبیل به تعداد 500 نفر بودند. تعداد 217 نفر با استفاده از روش نمونه‏گیری تصادفی خوشه‏ای به عنوان نمونة آماری انتخاب شدند. در بخش کیفی از ابزار هفت‌مرحله‏ای فراترکیب سندلوسکی و باروسو (۲۰۰۷) استفاده شد. در بخش کمّی از پرسشنامة محقق‌ساخته استفاده شد. یافته‏های پژوهش بیانگر شناسایی 55 شاخص الگوی فرهنگ مدرسة موفق در قالب 12 مؤلفه‌ـ شامل چشم‏انداز و مأموریت مدرسه، توجه به رشد همه‌جانبة شاگردان، ساختار توانمندساز مدرسه، همکاری و ارتباط مؤثر کارکنان، حمایت اجتماعی، مدیریت همکارانه، جوّ یادگیری مثبت، اخلاق حرفه‏ای، رهبری مؤثر، ویژگی‏های شناختی فراگیران، کارآیی و اثربخشی، مدیریت منابع انسانی اثربخش‌ـ بود. اعتبار الگوی طراحی‌شده با استفاده از نرم‌افزار SmartPLS3 از طریق تحلیل عاملی مورد سنجش و تأیید قرار گرفت. نتایج این مطالعه می‌تواند به مدیران و کارشناسان آموزشی در توسعة فرهنگ مدرسه و شناسایی ویژگی‌های مدارس موفق و اثربخشی آن کمک کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افروز، داریوش؛ نامور، یوسف و ستاری، صدرالدین (1396). ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣؤﻟﻔﻪﻫﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ رﻫﺒﺮی ﻣﺪارس اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﺳﻼﻣﺖ روان. مجلة سلامت و بهداشت، 9 (2)، 226-239.
آتش‏افروز، محمد (1397). بررسی قوت‏ها و ضعف‏های آموزش‌وپرورش در قلمرو نیروی انسانی بر اساس سند چشم‏انداز آموزش‌وپرورش. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. سیستان و بلوچستان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
آذر، عادل؛ غلام‌زاده، رسول و قنواتی، مهدی (1391). مدل‌سازی مسیری ساختاری در مدیریت. تهران: نگاه دانش.
تسلیمی، مهناز؛ فراست‌خواه، مقصود حسن‌مرادی، نرگس (1398). سنخ‌شناسی فرهنگ سازمانی مدارس. دوماهنامة علمی‌ـ پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 11 (5)، 167-186.
جهانیان، رمضان و بلادی‌نژاد، حسام‌الدین (1391). بررسی و مقایسة وضع موجود و مطلوب عملکرد مدارس غیر دولتی شهر کرج از دیدگاه اولیای دانش‌آموزان. فصلنامة رهبری و مدیریت آموزشی، 6 (2)، 25-37.
حسینی، تقی‏آقا؛ سبحانی‌نژاد، مهدی و عابدی، احمد (1385). عوامل مؤثر بر اثربخش‏سازی مدیریت مدارس دورة متوسطه از دیدگاه مدیران و دبیران. دوماهنامة علمی‌ـ پژوهشی دانشگاه شاهد، 13 (18)، 57-76.
حیدری‏فرد، رضا (1394). طراحی، آزمون، و پیشنهاد الگوی مدرسة نوآور: یک پژوهش آمیخته. رسالة دکتری. تهران: دانشگاه خوارزمی.
خادمی‏فرد، نورمحمد؛ عباس‏پور، عباس و حسین‏زاده، مهدی (1394). شناسایی ویژگی‏ها و ابعاد مدارس اسلامی در ایران به همراه ارائة الگوی مطلوب مدرسة اسلامی. مجلة اندیشه‏های نوین تربیتی، 11 (3)، 70-96.
رضازاده، آرش و داوری، علی (1393). مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار PLS. انتشارات جهاد دانشگاهی
زین‏آبادی، حسن‏رضا و عبدالحسینی، بیتا (1396). مدرسة موفق، مدیر موفق (مطالعة تطبیقی یافته‏های پروژة بین‌المللی مدیر مدرسة موفق). ISSPP، 16 (61)، 21-42.
ساسانیان، مریم؛ خورشیدی، عباس؛ حمیدی‏فر، فاطمه؛ مشبکی، اصغر و عراقیه، علی‌رضا (1399). ارائة الگوی فرهنگ سازمانی مدارس ابتدایی. مجلة علوم روا‌ن‌شناختی، 19 (93)، 1142-1162.
سلطان‌کوهی، مرضیه؛ صیدی، محمدسجاد و گل‌محمدیان، محسن (1401). شناسایی شاخص‏های مدرسة موفق در مقطع متوسطه، فصلنامة تعلیم و تربیت، 38 (2)، 108-120.
سلیمان‏پورعمران، محبوبه؛ اسماعیلی‌شاد، بهرنگ؛ مرتضوی، فاطمه و علی‌آبادی، مهدی (1398). رابطة فرهنگ مدرسه و احساس تعلق به مدرسه با نقش میانجی موفقیت تحصیلی در دانش‏آموزان. فصلنامة رهبری و مدیریت آموزشی، 13 (3)، 153-166.
صادقی، علی؛ مرادی، سعید؛ فقیه، بتول؛ عراقیه، علی‌رضا و شریفیان، لیلا (1400). شناسایی عوامل پیشران توسعة فرهنگ سازمانی اسلامی. مدیریت فرهنگ سازمانی، 19 (3)، 479-506.
صداقت، زهرا (1393). شناسایی مؤلفه‌های فرهنگ مدارس، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه الزهرا، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی.
صدیقی، مرتضی؛ میرباقریان، سجاد و همتی، علی (1398). شاخص‏های مدارس موفق از دیدگاه معلمان و مدیران مدارس ابتدایی دخترانة ناحیة 2 شهر اردبیل. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی.
صفایی‌موحد، سعید و بهادری، بهناز (1397). بررسی تأثیر فرهنگ مدرسه و سرمایة فرهنگی خانواده بر عملکرد تحصیلی دانش‏آموزان. مجلة مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‏های آموزشی، 11 (2)، 127-158.
صوفی، حسین‌علی (1397). مدارس موفق، تهران: آپریس.
عشورنژاد، فاطمه؛ کدیور، پروین؛ حجازی، الهه و نقش، زهرا (1397). تحلیل چندسطحی بهزیستی روان‌شناختی نوجوان‏ها از راه عاملیت فردی، فرهنگ مدرسه، و حمایت خانواده. فصلنامة روان‌شناسی کاربردی، 13 (3)، 357-374.
قاسمی‌پویا، اقبال (1388). تبیین و تحلیل ویژگی‏های مدارس موفق در آموزش‌وپرورش ایران معاصر. فصلنامة تعلیم و تربیت، 24 (96)، 201-239.
قلاوندی، حسن؛ امانی، جواد و پروااکبری، سوره (1392). فرهنگ مدرسه و ازخودبیگانگی تحصیلی؛ نقش واسطة نیازهای روان‌شناختی اساسی. مجلة راهبرد فرهنگ، 6 (24)، 66-86.
قلی‏زارعی، مهدی؛ سهرابی، نادره و سامانی، سیامک (1396). اثربخشی طرح مثلث موفقیت در افزایش عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامة علمی‌ـ پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 7 (4)، 27-39.
کاظمی، اکبر؛ سامری، مریم و کیهان، جواد (1399). رابطة بین فرهنگ و انسجام مدرسه با عملکرد مدیران در پاسخگویی به نیازهای محیطی با نقش میانجیگری تعهد اخلاقی و کارآمدی جمعی. مجلة مدیریت مدرسه، 11 (2)، 61-78.
کهدویی، سمیه؛ فلسفی‌نژاد، محمدرضا و برج‌علی، احمد (1396). تدوین و اعتباریابی مدل علّی موفقیت تحصیلی در دبیرستان. فصلنامة اندازه‌گیری تربیتی، 7 (28)، 33-67.
محمودی، سید نورالدین (1398). ارائة مدل علّی جهت بررسی نقش واسطه‌گری کیفیت ارتباط معلم‌ـ دانش‌آموز در رابطة خودتنظیمی تحصیلی، فرهنگ مدرسه، اشتاق تحصیلی با تفکر خلاق در دانش‏آموزان متوسطه. مجلة تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 10 (1)، 237-259.
نجفی، امیر (1396). مطالعة موردی: الگوی موجود مدیریت آموزشگاهی موفق در مدارس متوسطة شهرستان تربت‌جام. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
هدایتی، فرشته (1397). ﻃﺮاﺣﯽ، آزﻣﻮن، و ارزﯾﺎﺑﯽ اﻟﮕﻮی ﻣﺪرﺳة ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ. رسالة دکتری. دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
یوسفی، علی؛ زاهدبابلان، عادل و معینی‏کیا، مهدی (1400). رابطة فرهنگ مدرسه و اثربخشی مدرسه با نقش تعدیلگری اندازة مدرسه. مجلة مدیریت فرهنگ سازمانی، 19 (2)، 151-325.
References
Afrooz, D., namvar, Y., & sattari, S. (2017). Identify the competency components of effective school leaders with a mental health approach. Journal of Health. 9 (2), 226-239. (in Persian)
Ahmadi, F., Nasiriani, Kh., & Abazari, p. (2017). Delph technique: a tool in research. Journal of Medical Educatio. 8 (1), 157-185. (in Persian)
Ali, N., Sharma, S., & Zaman, A. (2017). School culture and school effectiveness: secondary schools in Pakistan. MOJEM: Malaysian Online Journal of Educational Management. 4 (4), 50-65.‏
Antoniou, A. S., & Gioumouki, M. (2018). Leadership and School Culture of Mainstream and Special Primary Schools. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences. 8 (5), 401–416.
Ashouranjad, F., Kadivar, P., Hijazi, E., & Naqsh, Z. (2017). Multilevel analysis of psychological well-being of teenagers through individual agency, school culture and family support. Journal of Applied Psychology. 13 (3), 374-357 . (in Persian)
Atash-Afrooz, M. (2018). Investigating the strengths and weaknesses of education in the field of human resources based on the vision document of education. master's degree. Sistan and Baluchestan: postgraduate studies of Sistan and Baluchestan University. (in Persian)
Atasoy, R. (2020). The Relationship between School Principals' Leadership Styles, School Culture and Organizational Change. International Journal of Progressive Education. 16 (5), 256-274.‏
Azar, A., Gholamzadeh, R., & Qanawati, M. (2012). Structural path modeling in management. Tehran: Negha Danesh.
Bayar, A., & Karaduman H. A. (2020). The Effects of School Culture on Students Academic Achievements. ShanlaxInternational Journal of Education, 9 (3), 99-109.
Bozkurt, S., Çoban, Ö., Özdemir, M., & Özdemir, N. (2021). How leadership, school culture, collective efficacy, academic self-efficacy, and socioeconomic status affect student achievement. Egitim ve Bilim. 46 (207).‏
Bush, T. (2015). Understanding instructional leadership. Educational Management Administration & Leadership, 43 (4), 487–489.
Cameron, K. (2005). Organizational effectiveness: Its demise and re-emergence through positive organizational scholarship. Great minds in management: The process of theory development, 304-330.
Chukwumah, F. O. (2015). Developing Quality Strategic Plan in Secondary Schools for Successful School Improvement. Journal of Education and Practice. 6 (21), 136-144.‏
Clemens, E. V., Welfare, L. E., & Williams, A. M. (2011). Elements of successful school reentry after psychiatric hospitalization. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 55 (4), 202-213.‏
Deal, T. E., & Peterson, K. D. (1999). Shaping school culture: The heart of leadership. Adolescence. 34 (136), 802.‏
Deal, T. E., & Peterson, K. D. (2016). Shaping school culture. John Wiley & Sons.‏
Garza Jr, E., Drysdale, L., & Gurr, D. (2014). Leadership for school success: Lessons from effective principals. International Journal of Educational Management.‏
Ghasemi Pouya, I. (2008). Explaining and analyzing the characteristics of successful schools in contemporary Iranian education. Quarterly Journal of Education. 24 (96), 201-239. (in Persian)
Gruenert, S. (2008). School culture, school climate: They are not the same thing. PRINCIPAL-ARLINGTON. 87 (4), 56.‏
Gruenert, S., & Whitaker, T. (2015). School culture rewired: How to define, assess, and transform it. ASCD.‏
Gurr, D. (2015). Model of Successful School Leadership from the International Successful School Principalship Projec. Societies. 5 (5), 136–150.
Gurr, D., Longmuir, F., & Reed, C. (2020). Creating successful and unique schools: leadership, context and systems thinking perspectives. Journal of Educational Administration.‏
Hallinger, P., Adams, D., Harris, A., & Suzette Jones, M. (2018). Review of conceptual models and methodologies in research on principal instructional leadership in Malaysia: A case of knowledge construction in a developing society. Journal of educational administration. 56 (1), 104-126.‏
Haq, M. S., & A’yun, B. N. (2020). The Influence of Teacher Performance and School Culture on School Quality. In International Joint Conference on Arts and Humanities (IJCAH 2020) (pp. 87-91). Atlantis Press.‏
Harris, J. (2016). Speaking the culture: understanding the micro-level production of school culture through leaders’ talk. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education. 39 (3), 323–334.
Hedaiati, F. (2017). Designing, Testing and Evaluating a HealthSchool Model with Emphasis on Organizational Health. PhD Thesis. Tehran: Allameh Tabatabaei University. (in Persian)
Hoog, J., Johansson, O., & Olofsson, A. (2009). Successful principalship: the Swedish case. Journal of Educational Administration.43 (6), 595-606.‏
Hosseini, T. A., Sobhaninejad, M., & Abedi, A. (2006). Factors affecting the effectiveness of high school management from the perspective of principals and teachers. Shahed University Bimonthly. 13 (18), 57-76. (in Persian)
Hoy. W. K., & Miskel, C. G. (2013). Educational administration: Theory, Research & Practice. 9th Ed. New York: McGraw-Hill.
Jacobson, S. L., Johnson, L., Ylimaki, R., & Giles, C. (2005). Successful leadership in challenging US schools: Enabling principles, enabling schools. Journal of Educational administration. 43 (6), 607-618.
Jahanian, R., & Baladinjad, H. (2011). Examining and comparing the current and desired performance of non-government schools in Karaj city from the perspective of parents of students. Journal of Educational Leadership and Management. 6 (2), 25-37.
Kahdui, S., Falsafinejad, M. R., & Borjali, A. (2017). Develop and validate a causal model of academic achievement in high school. Quarterly Journal of Educational Measurement. 7 (28), 33-67.
Karadağ, M., Altınay Aksal, F., Altınay Gazi, Z., & Dağli, G. (2020). Effect size of spiritual leadership: In the process of school culture and academic success. Sage Open. 10 (1), 2158244020914638.‏
Kazemi, A., Samri, M., & Kayhan, J. (2019). The relationship between school culture and cohesion with the performance of managers in responding to environmental needs with the mediating role of moral commitment and collective efficacy. Journal of School Management. 11 (2), 61-78.
Khademifard, N. M., Abbaspour, A., & Hosseinzadeh, M. (2015) Identifying the characteristics and dimensions of Islamic schools in Iran along with presenting the desired model of Islamic schools. New Educational Thoughts. 11 (30), 70-94. (in Persian)
Land, A. L., Mixon, J. R., Butcher, J., & Harris, S. (2014). Stories of six successful African American males high school students: A qualitative study. NASSP Bulletin, 98 (2), 142-162.‏
Lewis, J., Asberry, J., DeJarnett, G., & King, G. (2016). The Best Practices for Shaping School Culture for Instructional Leaders. Alabama Journal of Educational Leadership. 3, 57-63.
Mahmoudi, S. N. (2018). Presenting a causal model to investigate the mediating role of teacher-student communication quality in the relationship between academic self-regulation, school culture, academic enthusiasm and creative thinking in secondary school students. Journal of Thinking and Children, Institute of Humanities and Cultural Studies. 10 (1), 237-259.
Mohamed, M., & Zainal Abidin, K. (2021). Principals' Communication Styles and School Culture in Vocational Colleges in Selangor. Asian Journal of University Education. 17 (4), 24-34.‏
Muhsin, M. R., Indartono, S., & Astuti, S. I. (2020). The Role of School Culture in Teacher Professionalism Improvement. In International Conference on Progressive Education (ICOPE 2019) (pp. 158-162). Atlantis Press.‏
Mutohar, P. M., & Trisnantari, H. E. (2020). The Effectiveness Of Madrasah: Analysis of manageral skills, leaning supervision, School Culture and teachers performance. MOJEM: Malaysian Online Journal of Educational Management. 8 (3), 21-47.‏
Najafi, A. (2016). Case study, the existing model of successful school management in high schools in Torbat-Jam. M.Sc. Thesis. Mashhad: Ferdowsi University. (in Persian)
Nurkolis, N., & Sulisworo, D. (2018). School Effectiveness Policy in the Context of Education Decentralization. Journal of Education and Learning. 12 (2), 244-252.‏
Pashiardis, P., Savvides, V., Lytra, E., & Angelidou, K. (2011). Successful school leadership in rural contexts: The case of Cyprus. Educational Management Administration & Leadership. 39 (5), 536-553.‏
Qoli Zarei, M., Sohrabi, R., & Samani, S. (2016). The effectiveness of the success triangle scheme in increasing students' academic performance. Journal of New Approach in Educational Management. 7 (4), 27-39. (in Persian)
Ramberg, J., Laftman, S. B., Almquist, Y. B., & Modin, B. (2019). School effectiveness and students’ perceptions of teacher caring: A multilevel study. Improving Schools. 22 (1), 55-71.‏
Rezazadeh, A., & Davari, A. (2014). Structural equation modeling with PLS software. Academic Jahad Publications. (in Persian)
Sadeghi, A., Moradi, S., Faqih, B., Iraqih, A., & Sharifian, L. (2019). Identifying factors driving the development of Islamic organizational culture. Organizational Culture Management. 19 (3), 479-506.
Safai Movahed, S., & Bahadri, B. (2017). Investigating the effect of school culture and family cultural capital on students' academic performance. Journal of management and planning in educational systems. 11 (2), 127-158.
Sandelowski, M., & Barroso, J. (2007). Toward a Meta synthesis of qualitative findings on motherhood in HIV-positive women. Research in Nursing & Health. 26 (2), 153-170.
Sasanian, M., Sohri, A., Hamidifar, F., Meshbaki, A., & Araghieh, A. (2019) Presenting the organizational culture model of primary schools. Journal of Psychological Science. 19 (93), 1142-1162.
Sedaghat, Z. (2013). Identifying The Components Of School Culture. The Completion Of The Master's Degree. Tehran: Al-Zahra University, Faculty of Educational Sciences and Psychology.
Siddiqi, M., Mirbagherian, S., & Hemmat, A. (2019). Indicators of successful schools from the perspective of teachers and principals of girls' primary schools in District 2 of Ardabil. (in Persian)
Soltankohi, M., Saidi, M., & Golmohamedian, M. (2020). With The Aim of Identifying The Indicators of a Successful Secondary School. Journal of Education. 38 (2), 108-120.
Sufi, H. A. (2018). Successful schools. Tehran: April. (in Persian)
Suleimanpour omran, M., Ismaili Shad, B., Mortazavi, F., & Aliabadi, M. (2018). The relationship between school culture and sense of belonging to school with the mediating role of academic success in students. Educational Leadership and Management Quarterly. 13 (3), 153-166.
Tabroni, I., Nasihah, F., & Bahijah, I. (2021). The Implementation Of School Culture-Based Character Education In Salem State Elementary School, Pondoksalam Subdistrict, Indonesia. Erudio Journal of Educational Innovation. 8 (2), 202-208.‏
Taslimi, M., Farastkhah, M., & Hasan Moradi, N. (2018) Anthropology of school organizational culture. Bimonthly scientific-research journal of new approach in educational management. 11 (5), 167-186.
Tus, J. (2020). An Assessment of the School Culture and Its Impact on the Academic Performance of the Students. IJARW| ISSN (O)-2582-1008 May, 1 (11).‏
Vest, T. J. (2015). A Case Study to Determine Characteristics for a Successful, Diverse School District. University of Arkansas.‏
Wang, L. H., Gurr, D., & Drysdale, L. (2016). Successful school leadership: case studies of four Singapore primary schools. Journal of Educational Administration.‏ 54 (3), 270-283.
Wetzels, M., Odekkerken-Schroder, G., & Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration. MIS Quarterly. 33 (1), 177-190.
Wong, K. C. (2005). Conditions and practices of successful principalship in Shanghai. Journal of Educational Administration.‏ 43 (6), 522-562.
‏Yousefi, A., Zahedbablan, A., & Moinikia, M. (2020). The relationship of school culture and school effectiveness with the moderating role of school size, Journal of Organizational Culture Management. 19 (2), 151-325. (in Persian)
Zain-Abadi, H. R., & Abdul-Hosseini, B. (2016). Successful school (successful principal A comparative study of findings from the International Successful School Principal Project). ISSPP. 16 (61), 21-42. (in Persian)