واکاوی مدل تفویض اختیار مدیران در فرهنگ اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایران

2 گروه مدیریت دولتی (منابع انسانی)، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایران

3 گروه مدیریت دولتی (رفتار سازمانی)، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی تفویض اختیار مدیران در فرهنگ اسلامی انجام پذیرفته است. روش تحقیق کیفـی بود که از رویکرد تحلیل مضمون به منظور استخراج مضامین مورد نیاز از منابع دینی مرتبط با تفویض اختیار اسـتفاده شـده اسـت. جامعة آماری این تحقیق شامل کتب دینی (قرآن کریم و نهج البلاغه) ‌و‌ جست‌وجوی ‌واژة ‌تفویض اختیار‌ و ‌‌مترادفات آن در ‌آیات ‌و ‌روایات بود که ‌تحلیل مضمون شد تا اینکه شبکة نهایی مضامین شکل گرفت. جهت محاسبة پایایی از روش پایایی باز آزمون و برای بررسی روایی از ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) استفاده شد. بر این اساس، با استفاده از تحلیل مضمون، 82 مضمون پایه و 20 مضمون سازمان‌دهنده و 7 مضمون فراگیر شناسایی شد. مضامین اصلی در قالب مفاهیمی مانند تناسب مسئولیت و توانایی، نظارت و مراقبت، حسابرسی و حساب‏خواهی، عدم سلب مسئولیت از سطوح بالاتر، مسئولیت‏خواهی، و پاسخگویی شکل گرفت. در نتیجه، یک مدیر زمانی اثربخش خواهد بود که علاوه بر تفویض اختیار بر عملکرد کارکنان نظارت همراه با محاسبه و نیز مؤاخذه و تشویق داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوالقاسمی، محمدجواد و قاضی‌زاده، کاظم (1391). تفویض تشریع احکام در سیرة پیامبر اکرم از نگاه عالمان اهل سنّت. تاریخ اسلام، 4(14)، 4 ـ 25.
تاج‌الدین، علی‌محمد (1393). درآمدی بر تفویض اختیار و مسئولیت‌خواهی در سیرة نبوی. پژوهشکدة باقر العلوم.
توکلی بناب، وحید (1401). بررسی نحوة تأثیرگذاری تفویض اختیار در سازمان‏ها. نهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، اقتصاد، و حسابداری. تهران.
جوکار، سارا و مهاجر، محمد (1400). بررسی مشکلات اقتصادی و تفویض اختیار بر اخلاق حرفه‏ای در میان کارکنان دانشگاه، کنکاش مدیریت و حسابداری، 2(4)، 177 ـ 191.
چلونگر، محمدعلی (1380). اصل تفویض اختیار و مسئولیت‏خواهی در سیرة سیاسی امام علی(ع). انقلاب اسلامی، 3(78)، 26 ـ 35.
حجتی، زینت و توسلی، طیبه (1394). جایگاه اختیار در مدیریت اسلامی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. رشتة تاریخ و فلسفه. دانشگاه قم.
حقیقی، مسعود (1391). نقش تمرکززدایی و تفویض اختیار در ساختار آموزش‌وپرورش. تحقیقات مدیریت آموزشی، 3(3)، 58 ـ 72.
حقیقی، مهری؛ ابدی، سعیدرضا؛ عربیان، اصغر و جلالی، محمد (1400). تعیین نحوه و میزان مسئولیت اشخاص بر مبنای تفویض اختیار در آیینة آرای هیئت‏های دیوان محاسبات. دانش حسابرسی، 82، 349 ـ 369.
زینلی، حامد و دوستی‏پور، قاسم (1395). تفویض اختیار در ایران. کنفرانس بین‌المللی جامع علوم مدیریت و حسابداری. تهران.
سجادی، حانیه؛ نظری، مریم؛ مونسان، لیلا؛ رجبی، فاطمه و قدیریان، لاله (1399). شناسایی راهکارهای مؤثر تفویض اختیار به مدیران. تصویر سلامت، 11(4)، 305 ـ 315.
شمسی، مراد (1393). تفویض اختیار از دیدگاه اسلام. کنگرة بین‌المللی فرهنگ و اندیشة دینی. قم.
شیخ صدوق (۱۳۹۵ ق). کمال الدین و تمام النعمة. چ 2. تهران: اسلامیه.
طاهری، فاطمه (1401). مدیریت و تفویض اختیار در سازمان. هشتمین کنفرانس ملی نقش مدیریت در چشم‌انداز ۱۴۰۴. رشت.
عسکری، عبدالمجید (1395). تفویض اختیار و مسئولیت‏پذیری کارکنان. کنفرانس بین‌المللی دانشگاه شیراز.
فقیه‌زاده، رضا و اسماعیلی، آیت‌الله (1398). جایگاه اطاعت‏پذیری مبتنی بر اختیار و بصیرت در مدیریت اسلامی. پژوهش ملل، 4(46)، 1 ـ 17.
قرآن کریم (1393). مترجم: مهدی الهی قمشه‏ای. قم: مرکز طبع و نشر قرآن.
کفعمی، فاطمه؛ موسوی، سید قاسم؛ محسن‏پور، محدثه و قنبری، وحید (1391). بررسی همبستگی تفویض اختیار و رضایت شغلی. مدیریت ارتقای سلامت، 1(2)، 29 ـ 34.
لگزیان، محمد و نوری، رضا (1394). بررسی اهمیت راهبردی تفویض اختیار بر اثربخشی در سازمان‌های دولتی. بهبود مدیریت، 9(3)، 167 ـ 183.
محمدی، حامد (1399). بررسی‌ عوامل ‌مؤثر ‌بر ‌تفویض ‌اختیار ‌مدیران شرکت ‌گاز‌ استان‌ مازندران. فصلنامة سازمان اداری و استخدامی کشور، 9، 1 ـ 12.
مسعودی‏نیا، محمد (1397). جایگاه تفویض اختیار در نظام مدیریت سازمانی و آثار حقوقی آن. مدیریت سازمان‏های دولتی، 6(2)، 109 ـ 116.
مهاجرانی، مهدی؛ کریمی، فریبا و نادی محمدعلی (1398). شناسایی مؤلفه‏های نوآوری باز و ارایة مدل برای پیاد‌ه‌سازی نوآوری باز در دانشگاه. ابتکار و خلاقیت در علوم، 9(2)، 199 ـ 226.
مهدی‏زادة رستم، مهدی؛ پیروز، پیمان و اخروی، حسین (1399). تفویض اختیار در سازمان‌ها و تفاوت تمرکزگرایی در مقابل تمرکززدایی کارکنان. چشم‏انداز مدیریت و حسابداری، 3(32)، 90 ـ 100.
مؤذنی کلشانی، مهسا (1399). تمرکز و تمرکززدایی در سازمان با تأکید بر سازمان‌های آموزشی. آفاق علوم انسانی، 47، 1 ـ 18.
نظری، رسول و علی‌پناه، نوش‏آفرین (1395). ارائة مدل اثر تفویض اختیار مدیران بر توانمندسازی و ارتقای اثربخشی سرمایة انسانی در سازمان‏های ورزشی. مطالعات مدیریت ورزشی، 50، 37 ـ 39.
نهج البلاغه (1379). مترجم: محمد دشتی. قم: مشهور.
نیرومند، رضا و مرتضویی، سید محمد (1390). بازشناسی مرز تفویض از ولایت تکوینی در اندیشة شیعه. جستارهایی در فلسفه و کلام، 43(2)، 165 ـ 188.
یزدانی، حمیدرضا؛ باتمانی، محمدامین؛ محمدی ترکمانی، احسان و داستانی، نازنین (1399). چالش‌های سبک مدیریتی برای توسعة صنعت خودروسازی سایپا: واکاوی الگوهای ذهنی در خصوص عدم تفویض اختیار. بهبود مدیریت، 14(3)، 99 ـ 120.
Andianto, S. & Boediningsih, W. (2021). Delegation of Authority for Secondary Education Management Aspects of Regional Assets/ Property at the East Java Provincial Education Office. YURISDIKSI: Jurnal Wacana Hukum dan Sains, 17(3), 259-277.
Askari, A. M. (2015). Delegation of authority and responsibility of employees. international conference of Shiraz University, 1-12. (in Persian)
Baumer, E. P. & McGee, M. (2019). Speaking on behalf of: Representation, delegation, and authority in computational text analysis. In Proceedings of the 2019 AAAI/ACM Conference on AI, Ethics, and Society, 163-169.‏
Chalongar, M.A. (2010). The principle of delegation of authority and seeking responsibility in the political life of Imam Ali (AS). Islamic Revolution Quarterly, 3(78), 26-35. (in Persian)
Faqihzadeh, R. & Esmaili, A. (2018). The position of obedience based on authority and insight in Islamic management. International Journal of Nations Research, 4(46), 1-17. (in Persian)
Griffin, M. (2020). Appendix I Delegation of authority to the Officers of the Governing.
Haghighi, M. (2012). The role of decentralization and delegation in the structure of education. Educational Management Research Quarterly, 3(3), 58-72. (in Persian)
Haselhuhn, M. P., Wong, E. M., & Ormiston, M. E. (2017). With great power comes shared responsibility: Psychological power and the delegation of authority. Personality and Individual Differences108, 1-4.‏
Haghighi, M., Abdi, R., Arabian, A., and Jalali, M. (2022). Determining the manner and extent of responsibility of persons based on the delegation of authority in the audit committees of the Audit Court. Danesh Audit Journal, 82, 349-369. (in Persian)
Hojjati, Z. & Tausli, T. (2014). Authority position in Islamic management. University of Qom. MA. history and philosophy. (in Persian)
Kafami, F., Mousavi, Gh., Mohsenpour, M., & Ghanbari, V. (2011). Investigating the correlation between delegation of authority and job satisfaction. Journal of Health Promotion Management, 1(2), 29-34. (in Persian)
Legzian, M. & Nouri, R. (2014). Investigating the strategic importance of delegation of authority on effectiveness in government organizations. Behboh Management Journal, 9(3), 167-183. (in Persian)
Malmi, T., Bedford, D. S., Brühl, R., Dergård, J., Hoozée, S., Janschek, O., ... & Toldbod, T. (2020). Culture and management control interdependence: An analysis of control choices that complement the delegation of authority in Western cultural regions. Accounting, Organizations and Society, 86, 101116.
Masoudi-nia, M. (2017). The position of delegation in the organizational management system and its legal effects. Management of Government Organizations, 6(2), 109-116. (in Persian)
Mehdizadeh Rostam, M., Pirouz, P., & Akhravi, H. (2019). Delegation of authority in organizations and the difference between centralization and decentralization of employees. Management and Accounting Perspective Quarterly, 3(32), 90-100. (in Persian)
Mohajerani, M., Karimi, F., & Ali Nadi, M. (2018). Identifying the components of open innovation and presenting a model for the implementation of open innovation in the university. Innovation And Creativity In Science, 9(2), 199-226. (in Persian)
Mohammadi, H. (2019). Investigating effective factors on the delegation of authority of Mazandaran gas company managers. Quarterly of the Administrative and Employment Organization of the country, 9, 1-12. (in Persian)
Nahj al-Balagha (1379). Translated by Mohammad Dashti. Qom: Mashoor Publishing. (in Persian)
Nazari, R. & Ali-Panah, N. (2015). Presenting a model of the effect of manager delegation on empowering and improving the effectiveness of human capital in sports organizations. Sports Management Studies, 37, 39-50. (in Persian)
Nkiruka, O., Charity, E., & Emmanuel, N. (2021). Authority Delegation and Leadership Succession in Nigeria Electricity Distribution Company. Science Journal of Business and Management, 9(2), 74.
Okar, S. & Mohajer, M. (2022). Investigating economic problems and delegation of authority on professional ethics among university employees. Konkash Management and Accounting, 2(4). 177-191. (in Persian)
Quran (2013). Translated by Mehdi Elahi Qomsheai. Qom: Quran Printing and Publishing Center. (in Persian)
Rumman, M. A. A. & Alzeyadat, A. A. (2019). The Influence of Delegation of Authority and Management Control on the Effectiveness of Managerial Decision-Making in the Arab Pharmaceutical Manufacturing Company Limited in Al-Salt City in Jordan. International Journal of Business Administration, 10(4).
Sajjadi, H., Nazari, M., Monsan, L., Rajabi, F., & Qadirian, L. (2019). Identifying effective strategies for delegating authority to managers. Image of Health Magazine, 11(4), 305-315. (in Persian)
Shamsi, M. (2013). Delegation of authority from the perspective of Islam. International Congress of Culture and Religious Thought. Qom. (in Persian)
Tajuddin, A.M. (2013). An introduction to the reduction of authority and responsibility in the Prophet's biography. Baqir Al-Uloom Research Institute, 24. (in Persian)
Zainli, H. & Dostipour, Q. (2015). Delegation of authority in Iran. Comprehensive International Conference on Management and Accounting Sciences. Tehran. (in Persian)