گزینش مدیران و کارکنان از منظر اسلام با رویکرد به مؤلفة عقلانیت الهی به عنوان شاخص کلان شایسته‌سالاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشگاه قم، ایران

2 استادیار، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

چکیده

در اسلام، همة شایستگی­های دنیوی و اخروی، بر اساس و محوریتِ عقلانیت الهی، تعریف می­شود. «عقل» در جامعیتش، «منشأ علم، قدرت، معنویت، و اعمال اراده به اذن خدا» است که از آن به «عقل رحمانی» یاد می­شود. در مقابل، «عقل شیطانی» طغیان‌گر است. «عقلانیت الهی»، به دو بخش تقسیم می‌شود: 1. عقلانیت ارزشی و 2. عقلانیت حرفه­ای و کاربردی. «عقلانیت ارزشی»، شامل سه دسته است: 1. عقل نظری: معرفت به ارزش­های اعتقادی و عملی، 2. عقل گرایشی: گرایش به ارزش­های اعتقادی و عملی، و 3. عقل عملی: التزام به ارزش­های عملی. «عقلانیت حرفه‌ای و کاربردی» نیز، شامل سه محصول است: تخصص، تجربه و قدرت تدبیر. در فرهنگ اسلامی، مبتنی بر قرآن و سنت، اساس شایستگی در سه ویژگی جمع شده است: عقل، حیا و اخلاق، و دین. مبحث عقلانیت عملی، به مراتب دیانت از منظر اسلام ناظر است. در قرآن کریم، سه مرتبه برای الزامات دینی تعریف شده است: 1. دیانت مسلمین: که تلبس به الزامات فقهی- حقوقی را تذکر می­دهد، 2. دیانت مؤمنین: که به الزامات اخلاقی، علاوه بر الزامات مسلمین، نظر دارد، و 3. دیانت محسنین: که به الزامات عرفانی، علاوه بر الزامات مسلمین و مؤمنین نظر دارد.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
1. ابن ابی­الحدید معتزلی، عزالدین ابوحامد عبدالحمید بن هبه الله (بی‌تا). شرح نهج‌البلاغه. بیروت، دار احیا الکتب العربیه.
2. ابن اثیر جزری، عزالدین (بی‌تا). اسد الغابه فی معرفه الصحابه. بیروت، دار الکتاب العربی.
3. ابن عبدالبر اندلسی، یوسف بن عبدالله (1412ق). الاستیعاب فی معرفه الاصحاب. بیروت، دار الجیل.
4. ابن فارس، زکریا (1404ق). معجم مقائیس اللغه. قم، مکتب الإعلام الاسلامی.
5. آمدی، عبدالواحد بن محمد (1366). غرر الحکم و درر الکلم. قم، مکتب الإعلام الاسلامی.
6. بحرانی، حسن بن علی بن الحسین بن شعبه (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علیهم. قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
7. جوادی آملی، عبدالله (1378). تسنیم، تفسیر قرآن کریم. قم، مرکز نشر اسراء.
8. ________________ (1381). تسنیم، شریعت در آینة معرفت. قم، مرکز نشر اسراء.
9. ________________ (1386). تسنیم، منزلت عقل در هندسة معرفت دینی. قم، مرکز نشر اسراء.
10. حلی، حسن بن سلیمان (1370ق). مختصر بصائر الدرجات. نجف، المطبعه الحیدریه.
11. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (بی‌تا). مفردات الفاظ القرآن. تهران، المکتبه المرتضویه.
12. سبط ابن جوزی (بی‌تا). تذکره الخواص. بی‌جا، بی‌نا.
13. سیدرضی، ابوالحسن محمد بن الحسین بن موسی (1378). نهجالبلاغه. قم، مؤسسة تحقیقاتی امیر المؤمنین (ع).
14. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین (1368). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال. قم، نشر الرضی.
15. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین (1416ق). خصال. قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
16. شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1414ق). الاختصاص. بیروت، دار المفید.
17. طباطبایی، سید محمد حسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت، مؤسسه الاعلمی.
18. فراهیدی، خلیل بن احمد (1414ق). ترتیب العین. قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
19. قندوزی، سلیمان بن ابراهیم (1416ق). ینابیع الموده. قم، دار الاسوه.
20. کلینی، محمد بن یعقوب (1365). اصول کافی. تهران، دار الکتب الاسلامیه.
21. متقی هندی، متقی بن حسام الدین (1409ق). کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال. بیروت، مؤسسه الرساله.
22. مجلسی، محمدباقر (بی‌تا). بحار الانوار. تهران، المکتبه الاسلامیه.
23. محمدی ری شهری، محمد (1362). میزان الحکمه. قم، مکتب الإعلام الاسلامی.
24. مسلم نیشابوری، حجاج بن مسلم (بی‌تا). صحیح المسلم. بیروت، دار الفکر.
25. مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
26. نقی­پورفر، ولی­الله (1377). پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن. قم، انتشارات اسوه.
27. _____________ (1382). مجموعه مباحثی از مدیریت در اسلام. تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات مدیریت اسلامی.
28. _____________ (1390). «مبانی و بسترهای تفکر و تعقل خلّاق از دیدگاه اسلام». چشم­انداز مدیریت دولتی، دورة دوم، شمارة پنجم 5، صفحات 32-9.