شناسایی و تحلیل کژ رفتاری سازمانی در آموزش و پرورش استان گیلان: علل، ویژگی‌ها و پیامدها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه امور تربیتی و مشاوره، آموزش و پرورش منطقه چابکسر، معاونت پرورشی و تربیت بدنی، چابکسر، ایران

2 گروه امور تربیتی و مشاوره، آموزش و پرورش منطقه رضوانشهر، معاونت پرورشی و تربیت بدنی، رضوانشهر، ایران

3 گروه مشاوره، مدیریت و آموزش، کارشناس مدیریت شبکه، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، رشت، ایران

10.22059/jomc.2025.390423.1008772

چکیده

کژرفتاری سازمانی در نظام آموزش و پرورش به‌عنوان چالشی اساسی، تأثیرات عمیقی بر کیفیت آموزشی، سلامت محیط کار و عملکرد ذی‌نفعان دارد. این پژوهش با هدف شناسایی علل، ویژگی‌ها و پیامدهای کژرفتاری سازمانی در محیط‌های آموزشی، از روش فراتحلیل کیفی استفاده کرده است. جامعه آماری شامل 120 مقاله معتبر فارسی و لاتین (1990 تا 2023) بود که با نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. داده‌ها با تحلیل تماتیک و نرم‌افزار MAXQDA کدگذاری شدند. یافته‌ها نشان داد 324 کد استخراج‌شده در سه محور اصلی (علل، ویژگی‌ها و پیامدها) و ۱۴ مقوله فرعی طبقه‌بندی می‌شوند. علل کژرفتاری شامل ضعف نظارتی، فشارهای روانی، نابرابری منابع و فقدان نظام انگیزشی است. ویژگی‌های آن پنهانکاری، تنوع سطوح و تداوم در بلندمدت است. پیامدها نیز کاهش اعتماد عمومی، افت کیفیت آموزشی، افزایش تعارضات و آسیب به سلامت روان کارکنان را شامل می‌شود. الگوی نهایی رابطه پویا بین عوامل زمینه‌ای (ساختار سلسله‌مراتبی)، بسترهای سازمانی (فرهنگ بی‌تفاوتی) و پیامدهای چندلایه کژرفتاری را ترسیم می‌کند. این پژوهش چارچوبی نظام‌مند ارائه می‌دهد تا مدیران با مداخلاتی مانند تقویت گزارش‌دهی شفاف و اصلاح فرهنگ سازمانی، از بروز یا تشدید کژرفتاری‌ها پیشگیری کنند. نتایج، زنجیره علّی میان علل و پیامدها را روشن کرده و مسیرهایی برای پژوهش‌های آتی پیشنهاد می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات