مدل کهکشانی، استعاره‏ ای نو در حوزۀ فرهنگ سازمانی (مطالعۀ موردی: برج پژوهشی محمد رسول الله(ص) دانشگاه علوم پزشکی شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدة اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشجوی دکتری دانشکدة مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

فرهنگ یکی از موضوعات نظری جدال‏آمیز در سازمان‌هاست که به‌رغم تلاش پژوهشگران جهت توصیف ظریف این پدیده، هنوز در مسیر شناخت ماهیت آن مشکلات بسیار وجود ‏دارد. پژوهش حاضر درصدد است، با طراحی مدلی در این حوزه، گامی جهت بهبود شناخت مقولة پیچیدة فرهنگ بردارد. این پژوهش مطالعه‌ای آمیخته، از نظر روش اکتشافی و از نظر هدف توسعه‏ای و کاربردی است. به منظور اجرای این پژوهش، پس از بررسی مبانی فلسفی و پارادایمی و انتخاب پراگماتیسم، به منزلة مبنای مناسب، مقالات داخلی و خارجی موجود و مرتبط به صورت گسترده مطالعه و 60 بُعد فرهنگ از میان آن‏ها استخراج شد. سپس، برای دستیابی به معرفت وحدت‏گرایانه، در کنار کثرت حاصل‏شده، با تکیه ‏بر ویژگی‏های مفهوم فرهنگ سازمانی، این ابعاد در قالب مدلی استعاری ـ مفهومی، تحت عنوان «مدل کهکشانی»، استقرار داده شد و برای دستیابی به این مهم همة ابعاد در یک جلسة گروه کانونی، متشکل‏ از مدیران برج پژوهشی محمد رسول الله(ص)، دسته‏بندی شد. به ‏منظور سنجش روایی مدل، از نظر بیست تَن از خبرگان فرهنگ سازمانی و جهت سنجش پایایی از شاخص کاپا استفاده شد. توجه اجمالی به این مدل می‏تواند اختلافات نظری در این حوزه را کاهش دهد و دریچه‌ای جدید جهت شناخت این مفهوم رو به‏ اندیشمندان و نظریه‌پردازان بگشاید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. افضل‌صمدی، علی (1387). ستارگان، زمین، و زندگی. از کجا آمده‏ایم به کجا می‏رویم؟، چ 3، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  2. ایمان، محمدتقی (1391). فلسفة روش تحقیق در علوم انسانی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  3. جعفری، توحید و سید محمد مقیمی (1393). «بررسی رابطة نگرش‏های فرهنگی و خلاقیت کارکنان»، مدیریت فرهنگ سازمانی، 12 (33)، ص570.
  4. خسروی، شراره و ژیلا عابد‏سعیدی (1389). «گروه متمرکز، روشی در گردآوری اطلاعات»، نشریة پرستاری ایران، ۲۳ (۶۸)، صص 19 ـ 30.
  5. دانایی‏فرد، حسن (1389). نظریه‏پردازی: مبانی و روش‏شناسی‏ها، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت).
  6. دانش‌فرد، کرم‌الله و سعید شهابی‏نیا (1389). «بررسی رابطة بین فرهنگ سازمانی و استقرار مدیریت دانش (مطالعة موردی: شرکت توزیع نیروی برق معاونت اجرایی شمال شرق تهران)»،‎ مدیریت،‌ 7 (6)، صص 1 ـ 10.
  7. دانشور، وحید (1390). «طراحی مدل بومی تعالی منابع انسانی ویژه سازمان‏‏های وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران (ودجا)»، پایان‏نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شیراز.
  8. رسته‏مقدم، آرش و حمید رحیمیان، عباس عباس‏پور (1392). «شناسایی چالش‏های فرهنگ سازمانی و پیشنهاد راهکارهای تغییر آن (مورد مطالعه: سازمان‏های دولتی شهر تهران)»، مدیریت فرهنگ سازمانی، 11 (4)، صص ‌111 ـ 135.
  9. رضایی‌ دولت‌آبادی، حسین و جواد خزایی‏پول، جعفر کیالاشکی، مجتبی امامی، رضا وریج‏کاظمی (1392). «طراحی مدل تأثیرگذاری فرهنگ سازمانی بر تسهیم دانش و ایجاد چابکی در مهار شرایط بحرانی سوانح آتی با رویکرد پدافند، مدیریت بحران، 1 (1)، صص 59 ـ 67.

10. رعنایی‏کردشولی، حبیب‌الله و سید فرامرز قرآنی (1386). «کاربرد چارچوب ارزش‌های رقابتی در پژوهش‌های فرهنگ سازمانی»، فرهنگ مدیریت، 5 (15)، صص 89 ـ 116.

11. زارعی‏متین، حسن (1393). مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته، تهران، آگه.

12. زمینی، سهیلا و داوود حسینی‌نسب، سمیرا زمینی، پروین زارعی (1390). «بررسی رابطة فرهنگ سازمانی با رضایت شغلی و فرسودگی شغلی در میان کارکنان دانشگاه تبریز»، سلامت کار ایران، ۸ (۱)، صص 30 ـ 40.

13. سعیدی، پرویز (1390). «شناسایی فرهنگ سازمانی بر اساس مدل کویین و گارت»، روان‌شناسی تربیتی، 1 (2)، صص 44 ـ 54.

14. سلطانی،‌ محمد‏رضا (1391). «تحلیل وضعیت و طراحی الگوی مطلوب فرهنگ سازمانی یکی از سازمان‏های نیروی مسلح مبتنی بر مبانی دینی و ارزش‌های انقلاب اسلامی»، مدیریت اسلامی،‌ 20 (1)، صص ‌99 ـ 122.

15. ضیایی، محمدصادق و طاهر روشندل اربطانی، عباس نرگسیان (1390). «بررسی رابطة بین فرهنگ و تعهد سازمانی در میان کارکنان کتابخانه‏های دانشگاه تهران: بر اساس مدل فرهنگ سازمانی دنیسون»، تحقیقات کتاب‌داری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 45 (55)، ص 51.

16. عبدی، سهیل و عادل ‌صلواتی (۱۳۹۱). «به سوی شناخت شاخص‌های فرهنگ سازمانی دانش‌محور (بر مبنای چهارچوب ترکیبی معیارهای فرهنگی)»، پنجمین کنفرانس مدیریت دانش، تهران.

17. فرهی‏ بوزجانی، برزو و محمدابراهیم سنجقی (1388). «ارزیابی و تحلیل روش‌های شناخت و سنجش فرهنگ سازمانی»، راهبرد فرهنگ، (5)، صص 29 ـ 54.

18. فضایلی، احمد و علی شمشیری (1392). «ارائة چارچوب مفهومی مدل فرهنگ سازمانی فقه‏محور، ولایت‏مدار، و مبتنی بر کرامت انسانی در سازمان‏های نظارتی»، آفاق امنیت، 5 (18)، صص ‌35 ـ 65.

19. کارانجام، سیده شیما (1395). «طراحی مدل جامع فرهنگ سازمانی با استفاده از روش فراترکیب و اولویت‌بندی عوامل این مدل با استفاده از روش گروه متمرکز (سازمان مورد مطالعه: برج پژوهشی محمد رسول الله(ص) دانشگاه علوم پزشکی شیراز»، پایان‏نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شیراز.

20. کریتنر، رابرت و آنجلو کینگی (1391). مدیریت رفتار سازمانی (مفاهیم ـ نظریه‏ها و کاربرد‏ها)، ترجمة علی‏اکبر فرهنگی و حسین صفرزاده، چ 5، تهران، برآیند پویش.

21. میرفخرالدینی، سید حیدر و داریوش فرید، سعید صیادی‏تورانلو (1388). «به‏کارگیری مدل EFQM در تحلیل ابعاد فرهنگ سازمانی مراکز خدمات درمانی (مطالعة موردی: بیمارستان‏های یزد)، مجلة دانشکدة علوم پزشکی و خدمات بهداشتی شهید صدوقی یزد، 17 (2)، صص 163 ـ 175.

22. هادوی‏نژاد، مصطفی و ولی‌الله تقی‌پورفر، حسن دانایی‌فرد (1390). «پیش‌فرض‏ها و ارزش‏های فرهنگ سازمانی اسلامی: پژوهشی در چارچوب مدل فرهنگ سازمانی شاین»، دوفصلنامة دانشور رفتار، 1 (47)، ص 94.

23. هچ، مری جو (1394). نظریة سازمان: مدرن، نمادین، تفسیری، و پست‌مدرن، ترجمة حسن دانایی‏فرد، چ 8، ویرایش جدید، تهران، مؤسسه کتاب مهربان‌نشر.

24. Abdul Halim, H., Hazlina Ahmad, N., Ramayah, T., & Hanifa, H. (2014). The Growth of Innovative Performance among SMEs: Leveraging on Organizational Culture and Innovative Human Capital. Journal of Small Business and Entrepreneurship Development, 1 (2), p. 11.

25. Bryson, J. (2008). Dominant, emergent, and residual culture: the dynamics of organizational change. Journal of Organizational Change Management, 21 (6), pp. 743-757.

26. Cornelissen, J. P. (2006). Making sense of theory construction: Metaphor and disciplined imagination. Organization Studies, 27 (11), pp. 1579-1597.

27. Denison, D. R. (1984). Bringing corporate culture to the bottom line. Organizational Dynamics, 13 (2), pp. 5-22.

28. Hallett, T. (2003). Symbolic power and organizational culture. Sociological Theory, 21 (2), pp. 128-149.

29. Hermans, M., Volker, L., & Eisma, P. (2014). A Public Commissioning Maturity Model for Construction Clients. Real Estate and Housing, Julianalaan, 134, 1309.

30. Howard-Grenville, J. A. (2006). Inside the “Black Box” How Organizational Culture and Subcultures Inform Interpretations and Actions on Environmental Issues. Organization & Environment, 19 (1), pp. 46-73.

31. Kulkarni, U. R., Ravindran, S., & Freeze, R. (2006). A knowledge management success model: Theoretical development and empirical validation. Journal of Management Information Systems, 23 (3), pp. 309-347.

32. Lewis, D. (1998). How useful a concept is organizational culture? Strategic Change, 7 (5), pp. 251-260.

33. McKenzie, J. F., Wood, M. L., & Kotecki, J. E. (1993). Establishing content validity: using qualitative and quantitative steps. Am Journal of Health Behavior, 23 (4), pp. 311-318.

34. Pedersen, J. S. & Dobbin, F. (2006). In search of identity and legitimation bridging organizational culture and neoinstitutionalism. American Behavioral Scientist, 49 (7), pp. 897-907.

35. Sandelowski, M. & Barros, J. (2007). Handbook for Synthesizing Qualitative Research, New York: Springer publishing company Inc.

36. Schein, E. H. (1983). The role of the founder in creating organizational culture. Organizational dynamics, 12 (1), pp. 13-28.

37. Schein, E. H. (1999). Sense and nonsense about culture and climate. Sloan School of Management, Massachusetts Institute of Technology.

38. Tolfo, C., Wazlawick, R. S., Ferreira, M. G. G., & Forcellini, F. A. (2011). Agile methods and organizational culture: Reflections about cultural levels. Journal of Software Maintenance and Evolution: Research and Practice, 23 (6), pp. 423-441.

39. What is a galaxy? (2015, September 8). Retrieved March 25, 2017, from https://spaceplace.nasa.gov/galaxy/en./

40. آشنایی با منظومه شمسی (2006, August, 19). Retrieved March 25, 2017, from http://www.hamshahrionline.ir/details/2514.