مبانی جامعه‌شناختی و اقتضائات فرهنگی تکوین دولت در جامعة ‌ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، ایران

2 استادیار، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

دولت مدرن پدیده‌ای تکاملی و تجدیدشونده است و نمی‌توان آن را به‌طور تک‌عاملی و تک‌ساحتی ارزیابی کرد، لذا هیچ‌یک از حوزه‌های متکثر علوم انسانی به‌تنهایی و بی‌کنشگری متقابل با حوزه‌های دیگر، نمی‌تواند پیدایش دولت مدرن را به‌طور کامل توضیح دهد.
روبنای سیاسی دولت در کشورهای مختلف، در وهلة نخست تابعی از ساختار اجتماعی و فرهنگی آن جوامع به مثابة سنگ‌بنای ساختار حکمرانی است، و در مرحلة بعد، بر ‌اندیشة خاص سیاسی، حقوقی، اقتصادی، نظامی‌ و جز آن بنا نهاده شده است. بر‌ این اساس، فقدان آمادگی لازم بافت اجتماعی و فرهنگی برای ‌ایجاد نهاد دولت- ملت، استقرار معیوب ‌اندام‌واره‌های اقتدار نظام سیاسی را به دنبال خواهد داشت. خصیصه‌های جامعه‌شناختی و فرهنگی مردم هر جامعه در تلفیق با ساختارهای اقتصادی، سیاسی، حقوقی و اجرایی، نقشی مهم در روند تکوین دولت ملی ‌ایفا می‌کند و تأثیری بسزا دارد. به بیان دیگر، شکل و محتوای نظام حکمرانی در هر کشور با خصلت‌های جامعه‌شناختی و فرهنگی مردم آن کشور و نحوة نگرش تاریخی آنان به مفاهیمی‌ مانند قدرت، حکومت، مبنای مشروعیت و جز آن ارتباط معنادار دارد.
در ‌این نوشتار پس از تحلیل مفهومی ‌پدیدة دولت و تشریح روند تکوین و تکامل آن در جامعة ‌ایرانی، تطور و تحول دولت مدرن از منظر بارز‌ترین خصیصه‌های اجتماعی، مقوله‌های فرهنگی و مؤلفه‌های فکری و نظری مردم ‌ایران‌زمین بررسی و تجزیه‌وتحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. آبراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب؛ از مشروطه تا انقلاب اسلامی. ترجمة کاظم فیروزمند، حسن شمسی‌آوری و محسن مدیر شانه‌چی، تهران، نشر مرکز.
    2. ادیبی، حسین (1358). طبقة متوسط جدید در ایران. تهران، انتشارات جامعه.
    3. ازغندی، علیرضا (1389). درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران. تهران، انتشارات قومس.
    4. باربیه، موریس(1386). مدرنیتة سیاسی. ترجمة عبدالوهاب احمدی، تهران، نشر آگه.
    5. بالوی، مهدی (1390). دولت مدرن و حقوق بشر با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران. رسالة دکتری حقوق عمومی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی
    6. بدیع، برتران؛ پی‌یرن، بوم (1379). جامعه‌شناسی دولت. ترجمة احمد نقیب‌زاده، تهران، نشر باز.
    7. بدیع، برتران (1376). فرهنگ و سیاست. ترجمة احمد نقیب‌زاده، تهران، نشر دادگستر.
    8. بروجردی، مهرزاد (1378). روشنفکران ایرانی و غرب. ترجمة جمشید شیرازی، تهران، انتشارات فرزان.
    9. بشیریه، حسین (1378). جامعة مدنی و توسعة سیاسی در ایران. تهران، مؤسسة نشر علوم نوین.
    10. بشیریه، حسین (1381). دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران (دورة جمهوری اسلامی). تهران، انتشارات نگاه معاصر.
    11. پدرام، مسعود (1383). روشنفکران دینی و مدرنیته. تهران، انتشارات گام نو.
    12. پوچی، جان فرانکو (1377). تکوین دولت مدرن؛ درآمدی جامعه‌شناختی. ترجمة بهزاد باشی، تهران، انتشارات آگاه.
    13. تربتی، سروناز (1378). تئوری توطئه. تهران، نشر گفتمان.
    14. تی بلوم، ویلیام(1376). نظریه‌های نظام سیاسی؛ کلاسیک‌های اندیشه سیاسی و تحلیل سیاسی نوین. ترجمة احمد تدین، تهران، نشر آران.
    15. حبیبی خوزانی، محمد (1387). گفتمان مشروطه اسلامی؛ بررسی زمینه‌های پیدایش و شکل‌گیری گفتمان مشروطه اسلامی ‌در عصر مشروطیت ایران. تهران، انتشارات گام نو.
    16. رحیمی، مصطفی (1357). قانون اساسی ایران و اصول دموکراسی. تهران، انتشارات امیرکبیر.
    17. رفیع‌پور، فرامرز (1377). توسعه و تضاد،. تهران، شرکت سهامی‌انتشار.
    18. زونیس، ماروین (1370). شکست شاهانه. ترجمة اسماعیل زندی و بتول سعیدی، تهران، نشر نی.
    19. زیباکلام، صادق (1377). مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی. تهران، نشر روزنه.
    20. شرابی،‌ هاشم (1380). پدرسالاری جدید. ترجمة احمد موثقی، تهران، انتشارات کویر.
    21. شهرام‌نیا، مسعود (1386). جهانی‌شدن و دموکراسی در ایران. تهران، انتشارات موسسه پژوهشی نگاه معاصر.
    22. شوکراس، ویلیام (1369). آخرین سفر شاه. ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشر البرز.
    23. طباطبائی، سیدجواد (1375). خواجه نظام الملک. تهران، انتشارات طرح نو.
    24. طباطبائی، علامه سیدمحمدحسین (1389هجری قمری). شیعه در اسلام. قم، انتشارات مرکز بررسی‌های اسلامی.
    25. طباطبائی، محمدمحیط (1327). مجموعة آثار میرزاملکم‌خان. تهران، انتشارات علمی‌ و فرهنگی.
    26. عظیمی‌آرانی، حسین (1378). ایران امروز در آینة مباحث توسعه. تهران، نشر فرهنگ اسلامی.
    27. عنایت، حمید (1356). شش گفتار دربارة دین و جامعه. تهران، نشر کتاب موج.
    28. فتاحی، محمدابراهیم (1382). جستارهایی دربارة تئوری توطئه در ایران. تهران، نشرنی.
    29. فوران، جان (1383). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی در ایران. ترجمة احمد تدین، تهران، نشر رسا.
    30. فولر، گراهام (1377). قبلة عالم، ژئوپولتیک ایران. ترجمة عباس مخبر، تهران، نشر مرکز.
    31. کاتوزیان، محمدعلی (همایون) (1388). تضاد دولت و ملت؛ نظریة تاریخ و سیاست در ایران. تهران، نشر نی.
    32. کدی، نیکی. آر (1375). ریشه‌های انقلاب ایران. ترجمة عبدالرحیم گواهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    33. کمالی، مسعود (1381). جامعة مدنی، دولت و نوسازی در ایران معاصر. ترجمة کمال پولادی، تهران، انتشارات مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
    34. لاگلین، مارتین (1388). مبانی حقوق عمومی. ترجمة محمد راسخ، تهران، نشر نی.
    35. لمبتون، آن. کی. اس (1379). نظریة دولت در ایران. ترجمة چ پهلوان، تهران، نشر گیو.
    36. مارتین، کرامر (1368). «تشیع، مقاومت و انقلاب». مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی دانشگاه تلاویو (1984 میلادی)، تهران، بی‌جا.
    37. محمدی، مجید (1370). نظریة توطئه. تهران، انتشارات نگاه نو.
    38. مطهری، مرتضی (1373). بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی ‌در صد سالة اخیر. تهران، انتشارات صدرا.
    39. مور، برینگتون (1369). ریشه‌های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی. ترجمة حسین بشیریه، تهران، نشر دانشگاهی.
    40. میلانی، عباس (1380). معمای هویدا. تهران، نشر اختران.
    41. نقیب‌زاده، احمد (1381). تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست و رفتار خارجی ایران. تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه.
    42. ‌هابرماس، یورگن (1384). دگرگونی ساختاری حوزة عمومی؛ کاوشی در باب جامعة بورژوائی. ترجمة جمال محمدی، تهران، نشر کاوه.
    43. هاشمی، سیدمحمد (1382). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، حاکمیت و نهادهای سیاسی. تهران، نشر میزان.
    44. هلد، دیوید (1386). شکل‌گیری دولت مدرن. ترجمة عباس مخبر، تهران، نشر آگه.
    45. وینسنت، اندرو (1385). نظریه‌های دولت. ترجمة حسین بشیریه، تهران، نشر نی.
    46. اشرف، احمد (1382). «توهم توطئه». جستارهایی دربارة تئوری توطئه در ایران، گردآوری و ترجمة محمدابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی، صفحات 173-68.
    47. افضلی، رسول (1386). «چیستی دولت مدرن». دولت مدرن در ایران، ویراستة رسول افضلی و جمعی از همکاران، قم، مؤسسه انتشارات دانشگاه مفید، صفحات 53-17.
    48. امیراحمدی، هوشنگ (1377). «درآمدی بر جامعة مدنی در ایران امروز». جامعة مدنی و ایران امروز. تهران، انتشارات نقش و نگار، صفحات 151-46.
    49. دورکین، رونالد (1387). «نافرمانی مدنی». حق و مصلحت، ترجمه و پیشگفتار محمد راسخ، تهران، انتشارات طرح نو، صفحات 83-51.
    50. رزاقی، سهراب (1375). «مؤلفه‌های فرهنگ سیاسی ما». مجلة نقد و نظر، شماره‌های 7 و 8، صفحات 23-18.
    51. رضائی، علی (1377). «ظهور و تکامل جامعة مدنی». جامعة مدنی و ایران امروز، تهران، انتشارات نقش و نگار، صفحات31-10.
    52. سیف‌زاده، حسین (1386). «نگاهی جامعه‌شناختی به ساخت دولت در جمهوری اسلامی ‌ایران». دولت مدرن در ایران، تهران، انتشارات نقش و نگار، صفحات 282-247.
    53. قاسمی، محمدعلی (1386). «آسیب‌شناسی فرهنگی دولت مدرن در ایران». دولت مدرن در ایران، تهران، انتشارات نقش و نگار، صفحات440-413.
    54. محمدی، مجید (1375). «موانع رشد جامعة مدنی در ایران». ماهنامة کیان، دورة 6، شمارة 33، صفحات 65-33.
    55. مطلبی، مسعود (1386). «تکوین دولت مطلقة مدرن در ایران». دولت مدرن در ایران، تهران، انتشارات نقش و نگار، صفحات 246-191.
    56. نقیب‌زاده، احمد (1386). «مطالعة تطبیقی تحول دولت مدرن در غرب و ایران». دولت مدرن در ایران، تهران، انتشارات نقش و نگار، صفحات190-163.           
      1. Akhavi, S. (1980). Religion and Politics in Contemporary Iran. Albany, State University of New York Press.
      2. Anderson, P.; Mann, M. (1988). State, War and Capitalism; Studies in Political Society. London, Oxford Press.
      3. Hobbes, Thomas (1998). On the Citizen, (ed. and Trans.) Richard Tuck and Michael Silverthorne. Cambridge, Cambridge University Press.
      4. Iain, M. (1996). Concise Dictionary of Politics. Oxford, Oxford University Press.
      5. Khosrokhavar, F.; Roy, O. (1999). Iran: Comment Sortir Dline Revolution Religeuse. Paris, Souil.
      6. Lubaz.H. (1964). The Development of the Modern State. New York, Macmillan Press.
      7. Owen, R. (2000). Power and Politics in the Making of the Modern Middle East. London & New York, Routledse Press.
      8. Mangaberia Unger, Robert (1976). Law in Modern Society: toward a Criticism of Social Theory. New York, Free Press.
      9. Pierson, C. (1996), the Modern State, London, Rutledge Press.
      10. Simon, Ph.; Richard W. Bulliet (1996). Encyclopedia of Modern East (eds). New York, Macmillan Press.
      11. Afary, J. (2005). “Civil Liberties and The Making Of Iran’s First Constitution”. Comparative Stadies Of South Asia, Africa, and The Middle East, 25(2), 43-77.
      12. Ashraf, A. (1975). ”Historical Obstacles to the Development of Bourgeoisies in Iran”. Studies in the Economic History of the Middle East, ed. Cook, M.A., London, Lynne Renner Press, 64-123.
      13. Gastil, R.D (1998), “Middle Class Impediments to Modernization”. Public Opinion Quartely, 22(4), 21-53.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار