تبیین نقش میانجی توانمندسازی روان شناختی کارکنان در رابطه میان مدیریت اثربخش و تعالی سازمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 دانشجوی دکتری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

     هدف پژوهش حاضر بررسی نقش میانجی توانمندسازی روان شناختی کارکنان در رابطه میان مدیریت اثربخش و تعالی سازمانی است. این پژوهش بر حسب هدف کاربردی و بر اساس شیوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را کلیه کارکنان دانشگاه های شهرستان همدان تشکیل می دهد، که با استفاده از نمونه گیری از فرمول کوکران برای جامعه نامحدود، 392 کارمند بصورت تصادفی از چهار دانشگاه شهرستان همدان (بوعلی سینا، علوم پزشکی، صنعتی و آزاد اسلامی) انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها از سه پرسشنامه استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها با روش تحلیلی عاملی تأییدی و مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای LISREL و SPSS  انجام شد. نتایج تحلیل روابط ساختاری نشان داد مدیریت اثربخش با ضرایب مسیر بالایی که با سازه های توانمندسازی دارد می تواند عاملی مؤثر و قدرتمند برای توانمندسازی روان شناختی کارکنان محسوب شود و بترتیب بیشترین تأثیر را بر ابعاد احساس شایستگی، احساس مؤثر بودن، آزادی عمل و احساس معناداری کارکنان داشت. همچنین رابطه علّی بسیار قوی میان ابعاد توانمندسازی روان شناختی کارکنان و تعالی سازمانی وجود داشت و نتایج بیانگر تأثیر بیشتر ابعاد احساس شایستگی و مؤثر بودن بر تعالی سازمانی بود.

کلیدواژه‌ها


 
1. آزادمرزآبادی، اسفندیار؛ هوشمندجا، منیجه و پورخلیل، مجید. (1391). «رابطه معنویت سازمانی با توانمندسازی روانشناختی، خلاقیت، هوش معنوی، استرس شغلی و رضایت شغلی کارکنان دانشگاه». مجله علوم رفتاری، دوره6، شماره 2، صفحات 181-187.
2. احمدوند، علی محمد؛ تربتی، امیر؛ پوررضا، ناصر (1391). «طراحی الگوی مفهومی مدیریت عملکرد و تدوین راهبرد با بهره گیری از BSC و EFQM». دوفصلنامه ی پژوهش های مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین(ع). سال چهارم، شماره ی 1. صفحات 55-86.
3. اقدسی، سمانه و نوروززاده (1392). «عوامل مؤثر بر توانمندسازی منابع انسانی». دوفصلنامه ی پژوهش های مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین(ع). سال پنجم، شماره ی 1. صفحات 197-222.
4. باقرگرجی، محمد (1389). «ارزیابی تأثیر توانمندسازی بر عملکرد کارکنان». فصلنامه مدیریت. سال7، شماره17، صفحات 38-48.
بنی هاشم، سیدعلی (1392). «سیر تغییرات ارزش ها و مفاهیم بنیادین در مدل اروپایی تعالی سازمانی». ماهنامه فن آوری سیمان، شماره 60، صفحات 33-36.
5. بهارلو، مصطفی؛ بشلیده، کیومرث؛ هاشمی شیخ شبانی، سیداسماعیل و نعامی، عبدالزهرا (1393). «بررسی رابطة الگوی تبادل رهبر-عضو و رفتار شهروندی سازمانی: نقش واسطه‌ای توانمندسازی روان‌شناختی و تعهد سازمانی». فصلنامه مدیریت فرهنگ سازمانی. دوره 12، شماره 1، صفحات 1-19.
6. بیگی نیا، عبدالرضا؛ سرداری، احمد و نجاری نژاد، حسن (1389). «تأثیر توانمندسازی شناختی کارکنان بر عوامل تقویت کننده ی بهره وری نیروی انسانی». چشم اندازه مدیریت دولتی. شماره  3، صفحات 79- 102.
7. جعفری قوشچی، بهزاد (1383). «جایگاه توسعه ی مدیریت در تعالی سازمان». ماهنامه ی تدبیر، 162، صفحات 49-55.
8. حاتمی، سکینه و دستار، حسین (1390). «تبیین نقش یادگیری در بهره وری نیروی انسانی از طریق توانمندسازی». دوفصلنامه ی پژوهش های مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین(ع). سال چهارم، شماره ی 1، صفحات 27-53.
9. حرّی، صادق؛ اکبری، حسن؛ قرقره چی، مجید؛ نوری الموتی، صابر (1388). «بررسی مزایا و دستاوردهای به کارگیری مدل تعالی سازمانی EFQM دردانشگاه ها و موسسات آموزش عالی». فصلنامه بصیرت، سال شانزدهم، شماره44، صفحات 97-124.
10. حضوری، محمدجواد؛ صالحی، علی؛ دانایی فرد، حسن و نجاری، رضا (1392). «طراحی مدل ارتقاء سرمایه روا نشناختی در سازما نهای دولتی ایران: تبیین نقش کارکردهای مدیریت منابع انسانی». پژوهش های مدیریت در ایران. دوره17، شماره3، صفحات 23-47.
11. دهقانی، احسان (1393). «ارزیابی چالش های پنج دوره اجرای الگوی تعالی سازمانی ودجا و مقایسه آن با الگوی تعالی سازمانی مکنا». فصلنامه توسعه سازمانی پلیس ، سال یازدهم، شماره 1 (پیاپی 48)، صفحات 11- 36.
12. راهی، فاطمه؛ احمدی، عباداله و برزگر، مجید (1392).  «رابطه جو و فرهنگ سازمانی با میانجیگری نقش توانمندسازی بر تعهد سازمانی کارکنان سازمان آموزش و پرورش استان فارس». فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال چهارم، شماره 2، صفحات 199-220.
13. رجب بیگی، مجتبی؛ فروزنده، لطف ا... و واریزی، افسون (1388). «عوامل مؤثر بر توانمندسازی دانشگران پژوهشگاه صنعت نفت». فصلنامه علوم مدیریت ایران. سال 4، شماره14، صفحات 93- 120.
14. سیدجوادین، سید رضا و فراحی، محمدمهدی (1390). «اثربخش ترین اقدامات مدیریت منابع انسانی در سازمان های موفق».  پژوهش های مدیریت در ایران. دوره16، شماره 1، صفحات 19-37.
15. شمس مورکانی، غلامرضا؛ میرزاپور، سمیرا (1390). «بررسی میزان کاربست مؤلفه های مدل تعالی سازمان EFQM در دانشگاه ها: مطالعه موردی دانشگاه آزاد شهرکرد». مجله چشم انداز مدیریت دولتی، شماره 5. صفحات 115-132.
16. عابدیان، علی اکبر و بحرانی، امیر (1386). «کارگیری مدل سرآمدی EFQM بمنظور بهبود عملکرد». ماهنامه پیام دریا، 67 ، صفحات 68-72.
17. عبداللهی، بیژن (1384). «توانمندسازی روان شناختی کارکنان: ابعاد و اعتبارسنجی بر اساس مدل معادلات ساختاری». پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی. 11(1)، صفحات 37-64.
18. عطافر، علی؛ فروزان، بتول (1392). «بررسی تعالی سازمانی شرکت مهندسی قائم سپاهان اصفهان بر اساس مدل پیترز و واترمن». مجله مدیریت تولید و عملیات، دوره چهارم، پیاپی 6 ، شماره 1، صفحات 102-85.
19. عیوض زاده، اسماعیل و معینان، داود (1389). «تأثیر مدیریت منابع انسانی بر بهبود اثربخشی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق». فصلنامه برنامه ریزی درسی  دانش و پژوهش در علوم تربیتی. شماره 27، صفحات 297-306.
20. فقهی فرهمند،  ناصر( 1389 ). «بررسی عوامل مؤثر اصول مدیریت سازمانی در ارتقاء عملکرد مدیران و کارکنان به تفکیک زن و مرد در سازمان های خدماتی». مجله زن و مطالعات خانواده. سال سوم، شماره دهم، صفحات 93-110.
21. قربانی زاده، وجه ا..؛ آقاوردی، بابک (1392). «نقش توانمندسازی روان شناختی کارکنان در تعالی سازمانی». دوفصلنامه پژوهش های مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین(ع). سال پنجم، شماره ی 1، صفحات 87-106.
22. کینلا، دنیس (1387). توانمندسازی منابع انسانی. ترجمه ی مهدی ایران نژاد پاریزی و معصومعلی سلیمان. تهران : نشر مدیران.
23. مقیمی، سیدمحمد و رمضان، مجید (1390). پژوهشنامه مدیریت: مبانی سازمان و مدیریت. تهران: انتشارات راه دان.
24. ملکی آورسین، صادق؛ زوار، تقی و وکیلی، راحله (1392). «رابطه توانمندسازی روان شناختی و تعهد سازمانی دبیران مدارس متوسطه شهرستان مراغه». فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی. سال هفتم، شماره دوم، صفحات 131-144.
25. مینویی، رضا (1385). «مقایسه ی مدل ها و جوایز تعالی سازمانی». مجله ی صنعت خودرو، صفحات 98-102.
26. نجمی، منوچهر و حسینی، سیروس(1388). مدل سرآمدی EFQM از ایده تا عمل. تهران: نشر سرآمد. چاپ هشتم.
27. نصراصفهانی، علی؛ غضنفری، احمد و عامری نسب، سیامک (1392). «رابطه بین رهبری اخلاقی و توانمندسازی کارکنان». دوفصلنامه ی پژوهش های مدیریت منابع انسانی. سال پنجم، شماره ی 1، صفحات 107-128.
28. واعظی، رضا؛ وثوقی، فاطمه (1389). «اجرای مدل تعالی سازمانی و ارتقای بهره وری نیروی انسانی پژوهشی در شرکت پالایش نفت تهران». فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی. سال هشتم، شماره 19، صفحات 73-96.
29. یارمحمدیان، محمدحسین؛ شفیع پورمطلق، فرهاد و فولادوند، مریم (1392). «رابطه ی بین عدالت سازمانی، رضایت شغلی و اعتماد سازمانی و تعهد سازمانی با خود ارزیابی از تعالی سازمانی بمنظور ارائه یک مدل پیشبین». فصلنامه علمی پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت؛ سال چهارم، شماره 1، صفحات 1-18.
30. Aksel, I . SERINKAN, S.  KIZILOGLU,M.   AKSOY, B. (2013). Assessment of Teachers’ Perceptions of Organizational Citizenship Behaviors and Psychological Empowerment: An Empirical Analysis in Turkey. 2nd Cyprus International Conference on Educational Research, CY-ICER 2013. Procedia - Social and Behavioral Sciences 89 (2013) pp: 69 – 73.
31. Alhassan, Kh., Chan, J.F.L. and Metcalfe, A. (2000), The role of total productive maintenance in business excellence, Total QualityManagement, Vol .l.l, No 4-6,pp 522-596.
32. Antony, J. Bhattacharyya, S. (2010), “Measuring organizational performance and organizational excellence of SMEs”, Journal of Measuring Business Excellence, 14(2) pp 3-11.
33. Araslı,H. Baradarani, S. (2014). Role of Job Satisfaction in the relationship of Business Excellence and OCB: Iranian Hospitality Industry. Procedia - Social and Behavioral Sciences 109 ( 2014 )pp: 1406 – 1415.
34. Barton, Harry; Barton, Lisac (2011). Trust and Psychological Empowerment in the Russian Work Context, Human Resource Management Review. Vol. 21, p.p 1628-1637.
35. Biesalski, E. Abecker, A .(2005).” human resourse management with ontology”, DaimlerChrysler AG, Werk Worth, Forschungszentrum Informatik (FZI), Karlsruhe.
36. Campatellia, G., Cittib, P., & Meneghin, A. (2011). Development of a simplified approach based on the EFQM model and Six Sigma for the implementation of TQM principles in a university administration. Total Quality Management & Business Excellence, Volume. 22, Issue 7, pp 691-704.
37. Chlivickas, E. (2014). International cooperation and innovations for developing human resources system. Contemporary Issues in Business, Management and Education. Procedia - Social and Behavioral Sciences 110  (2014): pp 276 – 283.
38. Cinar, O. Karcioglu, F. (2013). The relationship between strategic management, institutionalization and human resource management: a survey study with family businesses located in the northeast Anatolia sub economic region of Turkey. 9th International Strategic Management Conference. Procedia - Social and Behavioral Sciences 99 (2013) pp 835 – 842.
39. Colakoglu, S., David P. Lepaka and Ying Honga, (2006).”Measuring HRM effectiveness: Considering multiple stakeholders in a global context”, The State University of New Jersey, School of Management and Labor Relations, Department of Human Resource Management, Piscataway, NJ 08854, United States,12 May 2006, p.p 137-154.
40. Conti, Tito A, (2007), "A history and review of the European quality award model", the TQM magazine, 19, (2), pp 112-128.
41. Dahlgaard, Park & Dahlgaard, Jens. J. (2007). Excellence. 25 Years Evolution. Journal ofManagement History. Vol. 13, No. 4, pp. 371-393.
42. Dee, J. & Dumer, D. (2001). Structural and Psychological Antecedents of TeacherEmpowerment. University of Massachusetts.
43. Dehghani, S.  Gharooni, A.  Arabzadeh, A. (2014). Staff Empowerment, Entrepreneurial Behaviors and Organizational Efficiency in Iranian Headquarter Education. 2nd World Conference on Business, Economics And Management –WCBEM. Procedia - Social and Behavioral Sciences 109 (2014): pp 1130 – 1141.
44. Dewettinck, K., Van Ameijde, M. (2011); Linking Leadership Empowerment Behavior to Employee Attitudes and Behavioural Intentions, Personal Review, Vol. 40, No. 3, pp. 284- 305, Available from:www.emeraldinsight.com/0048-3486.htm.
45. EFQM (2009). EFQM Annual Report 2009. Brussels: European Foundation for Quality Management.
46. Eklof, J. A., Hackl,. P. & Westlund, A., (2012),”On measuring interactions between customer satisfaction and financial results”.Total Quality Management, Vol. 10, No. 4&5, pp 1061-1072.
47. Fatih Çetin. (2011). "The effects of the organizational psychological capital on the attitudes of commitment and satisfaction: A public sample in Turkey"; European Journal of Social Sciences, Vol. 21, No. pp 3217-224.
48. Fernandez, Sergio & Moldogaziev, Tima (2011). A Causal Model of the Empowerment Process: Exploring the Links Between Empowerment Practices, Employee Cognitions, and Behavioral Outcomes. 11th National Public Management Research Conference, Maxwell School, Syracuse University, Syracuse, New york, June 2-4.
49. Fock, H., Chiang, F., Y.Au, K., K.Hui, M. (2011); The Moderating Effect of Collectivistic Orientation in Psychological Empowerment and Job Satisfaction Relationship, International Journal of Hospitality Management, Vol. 30, Issue 2, pp. 319-328, Available from:http://dx.doi.org/10.1016/j.ijhm.2010.08.002.
5. Fox, J. (2000). Employee Empowerment: an Apprenticeship Model. Barney School of Business University of Hotford.
51. Hill, Frances & Huq, Rozana (2004). Employee Empowerment: Conceptualization, Amims and Outcomes. Total Quality Management & Business Excellence, Vol. 15, No. 8. pp. 1025- 1041.
52. Huselid, M. (1995), “The impact of human resource management practices on turnover, productivity, and corporate financial performance”, Academy of Management Journal, Vol. 38, pp. 635-720
53. Huub J.M.Ruel, Tanya V.Bondarouk, Mandy Van der Velde, (2006).“The contribution of e-HRM to HRM effectiveness”, www.emeraklinsight.com.
54. Jankalova, M. (2012). Business Excellence evaluation as the reaction on changes in global business environment. Procedia - Social and Behavioral Sciences 62 (2012), pp 1056 – 1060.
55. Kuo, Tsung-Hsien; Li-An; Ho Chinho, Lin & Kuei-Kuei, Lai (2010). Employee Empowerment in a Technology Advanced Work Environment, Industrial Management & Data Systems. Vol. 110, No. 1, pp 24-42.
56. Lapiņaa,I. Maurānea,G. Stariņeca, O.(2014). Human resource management models: aspects of knowledge management and corporate social responsibility. Contemporary Issues in Business, Management and Education. Procedia - Social and Behavioral Sciences 110 (2014) pp 577 – 586.
57. Luthans F., Youssef C.M., Sweetman D.;(2010). "Impact of positive appraisals of relationships and health on employees: Overall well-being", Under Journal Review, Not Published.
58. Marques, A, Maria, J. (2011). Evaluation of physical activity programmers for elderly people - a descriptive study using the EFQM' criteria. BMC Public Health, (11)23: pp 12-20.
59. Mok, K-h.,(2003).“Decentralization and mercerization of education in Singapore: a case study of the school excellence model”, Journalof Educational Administration, Vol. 41, No. 4, pp. 348-366.
60. Moye, M. J., Henkin, A. B. (2006); Exploring Associations Between Employee Empowerment and Interpersonal Trust in Managers, Journal of Management Development, Vol. 25, No. 2, pp. 101-117.
61. Safari, K.; Ghorban, A. Rastegar & Jahromi, R. (2010). The Relationship Between Psychological Empowerment and Entrapreneurship Among Clerks of Fars Payame Noor University, Procedia Social and Behavioral Sciences. Vol. 5. Pp 374-391.
62. Schermuly, C.C., Schermuly, R. A., Meyer, B. (2011); Effects of Vice-Principals Psychological Empowerment on Job Satisfaction and Burnout, International Journal of Educational Management, Vol. 25, No. 3, pp. 252-264.
63. Sendogdu, A. A. Kocabacak, A. Guven, S. (2013). The relationship between human resource management practices and organizational commitment: A field study. 9th International Strategic Management Conference. Procedia - Social and Behavioral Sciences 99 ( 2013 ) pp 818 – 827.
64. Stack, Laura (2010). Empowered Employees are More Productive, pp.1-5, www.linkageinc.com.
65. Thomas, K. W. & Velthouse, B. A. (1990). Cognitive Element of Empowerment: An Interpretive Modle of Intrinsic Task Motivation, Academy of Management Review. Vol. 15. Pp 53-63.
66. Vilkinas T. Cartan G. (2001). The behavioural control room for managers: the integrator role. Leadership and organization Development Journal, 22/4, pp. 175-185.