فهم رفتار سازمانی مبتنی بر فقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران

2 استادیار گروه مدیریت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، قم، ایران

3 استاد حوزة علمیه و مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی، قم، ایران

4 دکترای مدیریت رفتاری مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران

چکیده

پژوهش حاضر، با هدف دست‏یابی به چارچوب مفهومی برای فهم فقهی رفتار سازمانی، درصدد بود، با نگاه تکلیف‏مدار، عوامل مؤثر بر شکل‏گیری نگرش و رفتار افراد در سازمان را شناسایی کند. در این پژوهش با بررسی و شناسایی مبانی نظری فقهی، مرتبط با فعالیت‏های سازمانی، نصوص و داده‏های دینی گردآوری و با روش تحلیل مضمون مضامین و مؤلفه‏های فقهی رفتار سازمانی استخراج شد و به ‏تأیید 30 نفر از استادان فقه رسید. بر این اساس الگوهای بینشی و گرایشی و کنشی موجود در منابع فقهی، شرایط فقهی تصدی شغل سازمانی، و شرایط و ویژگی‏های سازمان به‌ منزلة پنج مؤلفة رفتار سازمانی از یافته‏های این پژوهش‌اند که چگونگی رفتار سازمانی و حکم شرعی آن را تعیین می‏کنند. نتیجة پژوهش این است که رکن اصلی در فهم رفتار سازمانی و استنباط احکام آن تشخیص دقیق موضوع و سطوح مصالح فردی، سازمانی، نظام اسلامی و انسانی، و در نهایت تقدیم مصلحت اهمّ بر مهم است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن کریم
  2. ابن ‏بابویه، محمد بن علی (1413 ق). من لا یحضره الفقیه، چ 2، قم، انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  3. ــــــــــــــــــــــــ (1418 ق). الهدایه فی الاصول و الفروع، قم، مؤسسة امام هادی(ع).
  4. ابن ‏براج، عبد العزیز طرابلسی (1406 ق). المهذب، قم، انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  5. احمدی، حبیب‏الله (1374). «پویای فقه اسلام»، در مجموعه آثار کنگرة بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی(ره): اجتهاد و زمان و مکان، قم، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام(ره)، ج 1.
  6. اراکی، محسن (1394). فقه فرهنگ (جزوة درس خارج، سایت رسمی نویسنده).
  7. اعرافی، علی‌رضا (1391). فقه تربیتی، قم، مؤسسة فرهنگی هنری اشراق و عرفان.
  8. امینی، عبدالحسین (1397 ق). الغدیر فی الکتاب و السنّة و الأدب، چ 4، بیروت، دار ‏الکتاب العربی.
  9. تمیمی‏آمدی، عبدالواحد (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات.

10. ــــــــــــــــــــــ (1410 ق). غرر الحکم و درر الکلم، چ 2، قم، دار ‏الکتاب الإسلامی.

11. حرانى، ابن ‏شعبه حسن بن‏ على (1404 ق). تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، چ 2، قم، انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.

12. حر عاملی، محمد (1409 ق). وسائل ‏الشیعه، قم، مؤسسة آل ‏البیت(ع).

13. حسینی ‏خامنه‏ای، سید علی (بی‏تا). مجموعة استفتائات درون‌سازمانی نیروی انتظامی، تهران، معاونت ضوابط شرعی عقیدتی ناجا.

14. حسینی ‏شیرازی، سید محمد (بی‏تا). فقه الاداره، بی‏جا (نرم‏افزار جامع فقه اهل‏ البیت 2).

15. رضائیان، علی (1388). مبانی سازمان و مدیریت، چ 13، تهران، سمت.

16. سبزواری، سید عبدالاعلی (1413 ق). مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چ 4، قم، مؤسسة المنار.

17. سیدرضی، محمد بن حسین (1414 ق). نهج ‏البلاغه (صبحی ‏صالح)، محقق فیض‏ الاسلام، قم، هجرت.

18. صدر، سید محمدباقر (1405 ق). دروس فی علم الاصول، بی‏جا، دار المنتظر.

19. طوسی، محمد‏ بن ‏حسن (1407 ق). تهذیب‏ الاحکام، تحقیق خرسان، چ 4، تهران، دار الکتب الاسلامیه.

20. ــــــــــــــــــــــــ (1414 ق). الأمالی، قم، دار الثقافه.

21. عابدیان، میرحسین (1381). «عوامل مؤثر در تغییر حکم»، متین، ش 15 و 16، تابستان و پاییز، صص 105 ـ 138.

22. عابدی جعفری، حسن و دیگران (1390). «تحلیل مضمون و شبکة مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشةمدیریتراهبردی، ش 10، صص 151 ـ 198.

23. فاضل ‏لنکرانی، محمد (بی‏تا). جامع المسائل (فارسی)، چ 11، قم، امیرقلم.

24. قوامی، سید صمصمام‌الدین (1392). فقه الاداره، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

25. کلینى، محمد ‏بن ‏یعقوب (1407 ق). الکافی (ط ـ الإسلامیه)، چ 4، تهران، دار ‏الکتب الإسلامیه.

26. مصباح ‏یزدی، محمدتقی (1391). فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی، گروهی از نویسندگان، چ 2، تهران، مؤسسة فرهنگی مدرسة برهان.

27. مفید، محمد ‏بن ‏محمد (1413 ق). المقنعه، قم، کنگرة جهانی هزارة شیخ مفید.

28. مکارم ‏شیرازی، ناصر (1427 ق).استفتائات جدید، چ 2، قم، انتشارات مدرسة امام علی(ع).

29. منتظری، حسین‏علی (1409 ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی، قم، مؤسسة کیهان.

30. موسوی ‏خمینی، سید روح‏الله (1415 ق). المکاسب المحرمه، قم، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

31. ـــــــــــــــــــــــــــ (1422ق). استفتائات، چ 5، قم، انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.

32. ــــــــــــــــــــــــــــ (1424 ق). توضیح المسائل (محشّی)، چ 8، قم، انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.

33. یوسفیان، نعمت‏الله (1390). فقه سازمانی، تهران، معاونت تربیت و آموزش عقیدتی سیاسی نمایندگی ولی‏فقیه در سپاه.

34. Ahuja, k. k )1993(. managemaent & organization, India, Satish kumar Jain.

35. Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: thematic analysis and Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, pp. 77-101.

36. code development, Sage.

37. Hersey, p. & Blanchard, K. H. (1989). Management of Organizational Behavior: utilizing Human Rresoures, Englewood cliffs, 5th ed, New Jersey: prentice-Hall, Inc.

38. Robbins, S. (1994). Essentials Of Organizational Behavior, 4th ed, Prentice Hall.

39. Understanding Organizational behavior based on jurisprudence