شناسایی عوامل مؤثر بر مصرف‌گرایی در میان کارکنان سازمان‌های دولتی

نوع مقاله : مقاله کاربردی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت دولتی، دانشکدة مدیریت و حسابداری، مؤسسة غیرانتفاعی طلوع مهر قم، قم، ایران

2 کارشناس‌ارشد مدیریت دولتی، دانشکدة مدیریت، مؤسسة آموزش عالی طلوع مهر، قم، تهران، ایران

چکیده

مصرف‌گرایی فرهنگ نادرستی است که در سازمان‌ها، به‌ویژه سازمان‌های دولتی، روزبه‌روز رواج بیشتری می‌یابد. بنابراین، هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر بر مصرف‌گرایی در میان کارکنان سازمان‌های دولتی بود. پژوهش از نظر هدف از نوع کاربردی و از نظر نحوة گردآوری داده‌ها توصیفی‌ـ پیمایشی است. جامعة آماری پژوهش همة خبرگان آشنا به موضوع پژوهش، شامل مدیران و کارکنان بخش دولتی استان قم، بودند که به روش قضاوتی و با معیار اشباع نظری داده‌ها هجده نفر انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبة نیمه‌ساختاریافته بود. برای تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها از روش تحلیل مضمون استفاده شد. 22 عامل مؤثر بر مصرف‌گرایی در سازمان‌های دولتی شناسایی شد. عوامل فردی شامل کسب اعتبار و تشخص فردی، رفاه‌طلبی، حس عدم مالکیت، ضعف دین‌داری، سبک زندگی فردی، ضعف وجدان، منفعت‌طلبی، فقدان مسئولیت‌پذیری، حس استحقاق؛ عوامل سازمانی شامل بی‌عدالتی درک‌شده، ضعف فرهنگ سازمانی، تشریفات زاید سازمانی، رفتار مصرف مدیران دولتی؛ عوامل قانونی شامل ضعف قوانین و مقررات نظارتی، کاستی‌های قانونی، بودجة دولتی؛ و عوامل اجتماعی شامل سبک زندگی خانوادگی، گروه‌های مرجع، طبقة اجتماعی، آداب و رسوم اجتماعی، ضعف دین‌داری جامعه، جابه‌جایی ارزش‌ها به ‌دست آمدند. مصرف به‌خودی‌خود یک رفتار طبیعی است. اما مصرف‌زدگی یک آفت شناخته می‌شود. اهمیت صرفه‌جویی در سازمان‌های عمومی و دولتی، که از بیت‌المال ارتزاق می‌کنند، نمود بیشتری دارد. در بروز و گسترش فرهنگ مصرف‌زدگی در سازمان‌ها عوامل گوناگونی می‌توانند دخیل باشند که با شناخت آن‌ها می‌توان به راهکارهای مناسب برای اصلاح الگوی مصرف دست یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسحاقی، حسین (1388). بایدها و نبایدهای مصرف، قم، دفتر عقل.
اصلانی، زهرا؛ مصطفی ازکیا؛ حبیب‌اله زنجانی (1397). «بررسی عوامل مؤثر بر مصرف انرژی (برق) خانوار شهری با رهیافت نظریة بنیانی»، برنامه‌ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، 9(34)، ص 1 ـ 33.
اکبری، محسن؛ محمد دوستار؛ میثم مسعودی‌فر؛ مهناز نویدی (1398). «تأثیر تبلیغات تلویزیونی بر مصرف‌گرایی و وابستگی عاطفی بین افراد»، فصلنامة انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 15(56)، ص 197 ـ 224.
اکبری، محمود (1396). «اسراف، تباهی سرمایه‌ها، صرفه‌جویی در مراکز دولتی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، 77. برگرفته از سایت hawzah.net در تاریخ 20/03/1399.
امیرپورسعید، محمدعلی (۱۳۹۸). «بررسی رابطة میان پدیدة مصرف‌گرایی با دینداری، مدگرایی، و مدیریت بدن (مطالعة موردی: جوانان 18 تا 20 سالة شهرستان رفسنجان)»، پژوهش ملل، 4(47)، ص 123 ـ 137.
حاجی‌زاده میمندی، مسعود؛ فریدون یوسفی (1392). «بررسی برخی از عوامل اجتماعی مرتبط با فرهنگ مصرف در میان زنان شهر یزد»، مطالعات راهبردی زنان، 16(61)، ص 233 ـ 271.
حسینی، محمدرضا؛ منوچهر علی‌نژاد؛ محمد پیری‌نژاد (1397). «مصرف‌گرایی و عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر آن در بین جوانان شهر تهران»، پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، 7(13)، ص 37 ـ 59.
خادمیان، طلیعه (1388). سبک زندگی و مصرف فرهنگی، چ 2، تهران، مؤسسة فرهنگی هنری جهان کتاب.
رفیعی، ملکه؛ علی ربیعی (1395). «مصرف‌گرایی: از اجبار تا لذت مطالعه‌ای جامعه‌شناختی پیرامون مصرف‌گرایی در میان ساکنان شهر تهران»، جامعه‌شناسی ایران، 17(1 و 2)، ص 144 ـ 146.
سیفی، محمدعلی؛ خدایار علایی (1388). «مبانی نظری الگوی مصرف و نقش آن در توسعة اقتصادی کشور»، توسعة صادرات، (79)، ص 8 ـ 13.
شرف‌الدین، سید حسین (1394). «مصرف‌گرایی در سبک زندگی مدرن و دینی»، پژوهش‌نامة سبک زندگی، 1(1)، ص 7 ـ 30.
صادقی، زهرا (1388). «نقش فناوری اطلاعات در اصلاح الگوی مصرف (با تأکید بر ابزار ارتباطی)»، راهبرد یاس، (20)، ص 118 ـ 143.
طالبی، ابوتراب؛ محمد رمضانی (1396). «بازدارنده‌های مصرف‌گرایی در بین شهروندان کاشانی»، مطالعات فرهنگ‌ـ ارتباطات، 18(40)، ص 157 ـ 184.
طالبی‌دلیر، معصومه (1388). «مصرف‌گرایی و عوامل مؤثر بر آن»، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
طالبی‌دلیر، معصومه؛ حسین اکبری (1393). «رسانه و مصرف‌گرایی»، مطالعات بین‌رشته‌ای در رسانه و فرهنگ، 4(2)، 123ص  ـ 150.
قهرمانی‌فرد، کامیار (1388). «جهانی شدن مصرف‌گرایی و نقش سازمان‍‌‌های حمایتی در اصلاح الگوی مصرف»، همایش بررسی راهبردهای و راهکارهای اصلاح الگوی مصرف در کمیتة امداد امام خمینی(ره)، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، 1388، د 1.
کرباسیان، قاسم (1389). جامعه و مصرف‌گرایی، پژوهشکدة باقرالعلوم.
محمدپورلیما، هرمز؛ علی‌رضا پورشیخان؛ رقیه عظیمی‌خانقاه (1390). «بررسی رابطة سبک و شیوة زندگی با فرهنگ مصرف و مصرف‌گرایی (مورد مطالعه: شهرستان آستارا)»، مطالعات علوم اجتماعی ایران، 7(28)، ص 118 ـ 134.
مجلسی، محمدباقر (1387). بحارالانوار، ج 41، تهران، انتشارات دارالکتاب.
معظم‌زاده، خلیل (1397). «بررسی راهکارهای مؤثر صرفه‌جویانه در نهاد ریاست جمهوری»، پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. برگرفته از www.peresident.ir در تاریخ 25/05/1399.
موحد، مجید؛ محمدتقی عباسی شوازی؛ ندا مرحمتی (1389). «رسانه، جنسیت و مصرف‌گرایی: مطالعة رابطة استفاده از رسانه‌های جمعی با تمایلات مصرف‌گرایانه دختران و پسران جوان در شهر شیراز»، مطالعات راهبردی زنان، 12(47)، ص 7 ـ 40.
وثوقی، فاطمه (1381). «مصرف‌گرایی»، نشریة پاسدار اسلام، 252، ص 44 ـ 47.
References
Akbari, M. (2017). “Extravagance, waste of capital, saving in government centers”, Field information base, p. 77. Retrieved from hawzah.net on 3/20/99. (in Persian)
Akbari, M., Dostar, M., Masoudifar, M., & Navidi, M. (2019). “The effect of TV commercials on consumerism and emotional dependence between people”, Quarterly Journal of the Iranian Association for Cultural Studies and Communication, 15(56), pp. 197-224. (in Persian)
Amirpour, S. & Mohammad A. (2009). “Investigating the relationship between phenomenon of consumerism with religiosity, fashion and body management (Case study: 18 to 20 years old youth in Rafsanjan)”, Journal of Nations Research, 4(47), pp. 123-137. (in Persian)
Aslani, Z., Ezkia, M., & Zanjani, H. (2018). “Investigating the effective factors on energy consumption (electricity) of urban households with a fundamental theory approach”, Welfare and Social Development Planning, 9(34), pp. 1-33. (in Persian)
Barnes, J. (2009). Style and consumption among east african muslim immigrant women: The intersection of religion, Ethnicity and minority status, Award Winning Sociology Papers, Paper 3. URL: http://digitalcommons.macalester.edu/soci_award/3.
Chappelow, J. (2019). “Consumerism Definition”, Investopedia, N.p., 2019. Web. 22 Nov.
Davis, LL. (1992). “Instrument review: Getting the most from a panel of experts”, Appl Nurs Res, 5(4), pp. 194-197.
Godazgar, H. (2007). “Islam versus consumerism and postmodernism in the context of Iran”, Social Compass, 54(3), pp. 389–418.
Hajizadeh Meymandi, M. & Yousefi, F. (2013). “Investigating some social factors related to consumption culture among women in Yazd”, Strategic Studies of Women, 16(61), pp. 233-271. (in Persian)
Hasan, Z. (2005). “Treatment of consumption in islamic economics: An appraisal”, Journal of King Abdulaziz University: Islamic Economics, 18(2), pp. 29-46. (in Persian)
Hosseini, M.R., Ali-Nejad, M., & Pirienejad, M. (2018). “Consumerism and sociological factors affecting it among the youth of Tehran”, Contemporary Sociological Research, 7(13), pp. 37-59. (in Persian)
Ishaqi, H. (2009). Do's and Don'ts of Consumption, Qom, Office of Wisdom.
Kalantari, A. A. (2009). Islam and Consumption Pattern, Qom, Book Garden Institute. (in Persian)
Karbasian, Q. (2010). Society and consumerism, Baqerul Uloom Research Institute. (in Persian)
Khademian, T. (2009). Lifestyle and cultural consumption, Second Edition, Tehran, Jahan-e-Kitab Cultural and Artistic Institute. (in Persian)
Lawshe CH. (1975). “A quantitative approach to content validity”, Personnel psychology, 28(4), pp. 563-575.
Liu, X., ZHou, D., & Wang, Q. (2018). “Factors driving energy consumption in China: A joint decomposition approach”, Journal of Cleaner Production, 172, pp. 724-734.
Majlesi, M. B. (2007). Bihar al-Anwar, Vol. 41, Tehran, Dar al-Katab Publications.
Moazzamzadeh, K. (2018). “Review of effective saving strategies in the presidential institution”, Presidential information base, Retrieved from www.peresident.ir on 15/8/2012. (in persian)
Mohammad-Pourlima, H., Porsikhan, A., & Azimi Khaneghah, R. (2011). “Investigating the relationship between style and lifestyle with the culture of consumption and consumerism (Case study: Astara city)”, Iranian Social Science Studies, 7(28), pp. 118-134. (in Persian)
Movahed, M., Abbasi Shawazi, M.T., & Merhamati, N. (2010). “Media, Gender and Consumerism: A Study of the Relationship between the Use of Mass Media and the Consumerist Tendencies of Young Girls and Boys in Shiraz”, Women Strategic Studies, 12(47), pp. 7-40. (in Persian)
Portin, F. (2020). “Consumerism as a moral attitude”, Studia Theologica - Nordic Journal of Theology, 74(1), pp. 4-24.
Qahramani-Fard, K. (2009). “Globalization, consumerism and the role of support organizations in reforming the consumption pattern”, Conference on Strategies and Strategies for Improving Consumption Patterns in Imam Khomeini Relief Committee, Tarbiat Dabir Shahid Rajaei University, Vol. 1. (in Persian)
Quoquab, F., Nor liza, A., & Maisarah, A. (2015). “Epicureanism and global consumerism in shaping muslim buyers’ consumption pattern: An islamic perspective”, International Journal of Innovation and Business Strategy, 3, pp. 1-12.
Rafiei, Q. & Rabiee, A. (2016). “Consumerism: From compulsion to the pleasure of sociological studies on consumerism among the residents of Tehran”, Sociology, 17(1 & 2), pp. 144-146. (in Persian)
Sadeghi, Z. (2009). “The role of information technology in improving consumption pattern (with emphasis on communication tools)”, Jasmine Strategy, (20), pp. 118-143. (in Persian)
Salarzehi, H., Aramesh, H., & Mohammadi, M. (2011). “Organizational spirituality and its impact on consumption model of employess in govermental organiations in Iran”, Business and Management, 6(1), pp. 137-144.
Salem Oudat, M., Ahmad, N., & Yazis, M. (2015). “Examining causality relationships among energy consumption, economic growth and islamic banking system performance in Jordan”, International Journal of Economics and Finance, 7(6), pp. 116–125. (in Persian)
Seifi, M.A. & Alaei, Kh. (2009). “Theoretical foundations of consumption pattern and its role in the economic development of the country”, Export Development, (79), pp. 8-13. (in Persian)
Sharafuddin, S. H. (2015). “Consumerism in modern and religious lifestyles”, Lifestyle Research, 1(1), pp. 7-30. (in Persian)
Talebi-Dalir, M (2009). Consumerism and the factors affecting it, Masters. Shahid Beheshti University. (in Persian)
Talebi-Dalir, M. & Akbari, H. (2017). “Media and consumerism”, Interdisciplinary studies in media and culture, 4(2), pp. 123-150. (in Persian)
Talebi, A.T. & Ramezani, M. (2017). “Deterrents of consumerism among the citizens of Kashani”, Culture-Communication Studies, 18(40), pp. 157-184. (in Persian)
Tewari, V. (2016). “Consumerism-review of literature”, IJEMR, 6(4), pp. 1-20.
Vosoughi, F. (2002). “Consumerism”, Journal of Islamic Guards, (252), pp. 44-47. (in Persian)