نقش سرمایۀ روان‌شناختی و معنویت در کار در پیش‌بینی رفتار شهروندی سازمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مشاورۀ شغلی، گروه مشاوره، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

2 استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

امروزه سازمان‌ها به‌منظور رقابت در صحنۀ جهانی در تلاشند کارکنانی انتخاب کنند که فراتر از وظیفۀ تعیین‌شدۀ خود عمل کنند. هدف پژوهش حاضر بررسی آثار اصلی و تعاملی سرمایۀ روان‌‌شناختی و معنویت در کار با رفتار شهروندی سازمانی است‌‌. نمونۀ پژوهش شامل 203 نفر از کارکنان شاغل در یک شرکت صنعتی بودند که با استفاده از روش نمونه‌‌گیری تصادفی طبقه‌‌ای به‌منزلۀ نمونه انتخاب شدند. ابزارها شامل پرسش‌نامه‌‌های رفتار شهروندی سازمانی، سرمایۀ روان‌‌شناختی و معنویت در کار بود. برای تحلیل داده‌‌ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون تعدیل‌کننده و چندمتغیره و در بخش اعتباریابی از تحلیل عامل تأییدی استفاده شد. یافته‌ها نشان داد ضریب همبستگی بین سرمایۀ روان‌‌شناختی و معنویت در کار با رفتار شهروندی سازمانی مثبت و معنی‌دار است‌‌ (0001/0< P). تحلیل رگرسیون تعدیل‌کننده نشان داد سرمایۀ روان‌‌شناختی، رابطۀ بین معنویت در کار با رفتار شهروندی سازمانی را تعدیل نمی‌‌کند (003/0=R2Δ، 404/0< P). تحلیل رگرسیون با روش گام‌به‌گام نشان داد، فقط دو متغیر همبستگی گروهی و خودکارآمدی قدرت پیش‌بینی رفتار شهروندی سازمانی را دارند (243/0=R2 و 0001/0< P). بنابراین، توصیه می‌‌شود در مصاحبه‌‌های شغلی و برنامه‌های آموزشی بر این متغیرها تأکید شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


الف) فارسی
امیرخانی، طیبه و عارف‌نژاد، محسن (1391). «تحلیل تأثیر رفتار شهروندی سازمانی و سرمایۀ روان‌شناختی بر سرمایۀ اجتماعی»، فصل‌نامۀ علوم مدیریت ایران، سال 7، شمارۀ 26، 89-114.
باباییان، علی؛ سیدنقوی، میرعلی؛ علیزاده، حسین و پورغلامی، محمدرضا (1391). «تأثیر سرمایۀ روان‌شناختی بر رضایت شغلی افسران مرد ناجا (مورد مطالعه فا. ا. قزوین)»، فصل‌نامۀ پژوهش‌‌های مدیریت انتظامی، دورۀ 7، شمارۀ 3، 346-369.
پور‌سلطانی زرندی، حسین و امیرجی نقندر، رامین (1392). «ارتباط تعهد سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی معلمان تربیت بدنی شهر مشهد»، مدیریت ورزشی، شمارۀ 16، 127-147.
دعایی، حبیب‌الله و عزیزی، مرتضی (1391). «بررسی تأثیر معنویت در کار بر رفتار شهروندی سازمانی با تأکید بر نقش تعهد سازمانی»، پژوهش‌نامۀ مدیریت تحول، سال 4، شمارۀ 8، 30-51.
رودساز، حبیب و بیشه، مجید (1393). «نقش معنویت اسلامی در بروز رفتار شهروندی سازمانی»، مدیریت منابع در نیروی انتظامی، سال 1، شمارۀ 4، 81-104.
طالقانی، غلامرضا؛ محمدی، مصطفی و رستمی، حسین (1392). «معنویت سازمانی گامی مؤثر در جهت بهبود رفتارهای شهروندی سازمانی»، مدیریت فرهنگ سازمانی، دورۀ 11، شمارۀ 2، 163-188.
طبرسا، غلامعلی؛ اسمعیلی‌گیوی، محمدرضا و اسمعیلی‌گیوی، حمیدرضا (1389). «عوامل مؤثر بر رفتار شهروندی سازمانی در یک بیمارستان نظامی»، مجلۀ طب نظامی، دورۀ 12، شمارۀ 2، 93-99.
فروهر، محمد؛ احسان‌ملکی، شیوا؛ روزبهانی، رحیم و شاه‌محمدی، ندا (1392). «مدیریت سرمایۀ روان‌شناختی سازمان: رویکردی نوین به خلق مزیت رقابتی»، دومین همایش ملی علوم مدیریت نوین، گرگان.
گلستانه، سیدمهدی (1392). «رابطۀ بین سرمایۀ روان‌شناختی با رفتار شهروندی سازمانی»،دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، کارآفرینی و توسعۀ اقتصادی، قم.
محمدی، مصطفی (1389). بررسی رابطۀ بین معنویت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
محمودی میمند، محمود و هرندی، عطاالله (1390). «بررسی رابطۀ بین خودسودمندی کارکنان با بروز رفتار شهروندی سازمانی مورد مطالعه: کارکنان مدیریت فرهنگی و وزارت علوم و تحقیقات و فناوری»، پژوهش‌‌های مدیریت منابع سازمانی، دورۀ 1، 137-153.
موسوی، سیدحسین؛ طالب‌زاده نوبریان، محسن و شمس مورکانی، غلامرضا (1390). «بررسی رابطۀ هوش معنوی و رفتار شهروندی سازمانی معلمان دبیرستان‌‌های شهرستان زنجان»، فصل‌نامۀ روان‌شناسی تربیتی، دورۀ 7، شمارۀ 22، 65-92.
مهاجران، بهناز و شهودی، مریم (1393). «مدل‌یابی ارتباط بین اخلاق حرفه‌‌ای و معنویت در کار با مسئولیت اجتماعی در میان پرستاران بیمارستان‌های دولتی شهر کرمانشاه»، فصل‌نامۀ مدیریت پرستاری، سال 3، شمارۀ 2، 20-29.
نصراصفهانی، علی و نجف‌آبادی، نرگس مهدیه (1393). تحلیل تأثیر سرمایۀ روان‌شناختی بر رفتارهای شهروندی سازمانی و مؤلفه‌‌های آن در قالب الگوسازی معادلات ساختاری»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، سال 15، شمارۀ 2، 116-1240.
نیک‌پور، امین؛ منظری توکلی، علی‌رضا و حسینی‌نژاد، محمدرضا (1390). «بررسی رابطۀ بین معنویت محیط کاری و رفتارهای شهروندی سازمانی در کارکنان سازمان بنیاد شهید شهر کرمان»، فراسوی مدیریت، سال 4، شمارۀ 16، 155-172.
ب) انگلیسی
Ashmos, D. & Duchon, D. (2000). "Spirituality at work", Journal of manage inquiry, 9(2), 134-145.
Avey, J. B.; Reichard, R. J.; Luthans, F. & Mhatre, K. H. (2011). "Meta-analysis of the impact of positive psychological capital an employee attitudes, behaviors, and performance", Human Resource Development Quarterly, 22(2), 127-152.
Dawn, L. & Douglas, A. (2010). "The relationship of spirituality to work and organizational attitudes and behaviors in a sample of employees from a health care system", The journal of Transpersonal Psychology, 42, 146-167.
Demir, K. (2015). "Teacher’s organizational citizenship behaviors and organizational identification in public and private preschools", Procedia–social and behavioral sciences, 174, 1176-1182.
Huang, P. H. & Lin, Y. C. (2013). "Moderating Effect of Psychological Capital on the Relationship between Career Capital and Career Success", In Proceedings of the 16th Conference on Interdisciplinary and Multifunctional Business Management, 1-15.
Huang, J. H.; Jin, B. H. & Yong, C. (2004). "Satisfaction with business-To-employee benefits systems and organizational citizenship behavior", International Journal of Manpower, 25(2), 195-210.
James, B; Avey, R. J.; Luthans, R. F. & Mhatre, K. H. (2011). "Meta-analysis of the impact of positive psychological capital an employee attitudes, behaviors, and performance", Human Resource Development Quarterly, 22(2), 127-152.
Kandeepan, V. (2016). "Organizational citizenship behavior of non academic staff members in the university system of Sri Lanka: A case study in University of Jaffna", International Journal of Information Research and Review, 3(1), 1710-1716.
Kim, J. K.; Moon, J.; Han, D.; Tikoo, S. (2004). "Perceptions of justice and employ willingness to engage in customer – oriented behavior", Journal of service marketing, 18(4), 267-275.
Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. (1970). "Determining sample size for research activities", Educational and psychological measurement, 30, 607-610.
Krishnakumar, S. & Neck, C. P. (2002). "what", "why", and "how" of spirituality in the workplace", Journal of managerial psychology, 17(3), 153- 164.
Lok. P. & Crawford. J. (2001). "Antecedents of organizational commitment and the mediating role of job satisfaction", journal of managerial psychology, 16(8), 594-613.
Luthans, F.; Youssef, C. M. & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital, Oxford university press, United Kingdom.
Milliman, J. F.; Czaplewski, R. J. & Ferguson, J. (2003). "Workplace spirituality and employee work attitudes: An exploratory empirical assessment", Journal of organizational change management, 16(4), 426–447.
Nasurdins, A. M.; Nejati, M. & Mei, Y. K. (2013). "Workplace spirituality and organizational citizenship behavior: Exploring gender as a moderator", South African Journal of Business Management, 44(1), 61-74.
Neck, C. P. & Milliman, J. F. (1994). "Thought self – leadership finding spiritual fulfillment in organizational life", Journal of managerial psychology, 9(6), 9-16.
Organ, D. W. & Konovsky, M. A. (1996). "Dispositional and contextual determinants of organizational behavior", Journal of organizational behavior, 17(3), 253-266.
Padsakoff, P. M.; Mackenzie, S. B.; Paine, J. B. & Bachrach, D. G. (2000). "Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research", Journal of Management, 26(3), 513-563.
Pradhan, R. K.; Jena, L. K. & Bhattacharya, P. (2016). "Impact of psychological capital on organizational citizenship behavior: Moderating role of emotional intelligence", Cogent Business & Management, 3, 1-16. 
Setar, S.B.; Buitendach, J.H. & Kanengoni, H. (2015). "The moderating role of psychological capital in the relationship between job stress and the outcomes of incivility and job involvement amongst call centre employees", SA Journal of Industrial Psychology, 41(1), 1183-1196.
Shaheen, S; Bukhari, I & Adil, Adnan. (2016). "Moderating role of psychological capital between perceived organizational support and organizational citizenship behavior and its dimensions", International Journal of Research Studies in Psychology, 5(2), 41-50.
Shahnawaz, M. G. & Jafri, H. (2009). "Psychological capital as predictors of organizational commitment and organizational citizenship behavior", Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 35, 78-84.
Tepper, B. J. (2003). "Organizational citizenship behavior and the spiritual employee, In R. A. giacalon and C. L. jurkiewicz (Eds)", Handbook of work place spirituality and organizational performance,Armonk, N.Y. M. E. Sharpe, 181–190.
Yousaf A & Sanders K. (2012). "Employability and organizational commitment: The role of job satisfaction and self-efficacy as intervening variables", Thunderbird International Business Review, 54(6), 907-919.