سایش اجتماعی و رفتارهای انحرافی سازمانی: بررسی نقش میانجیگری سکوت سازمانی و خستگی عاطفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکدة اقتصاد، مدیریت، و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 دانشجوی دکتری، دانشکدة اقتصاد، مدیریت، و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 دکتری، دانشکدة اقتصاد، مدیریت، و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

سایش اجتماعی نوع خاصی از پرخاشگری در محیط کار است که بیش از دو دهه از زمان معرفی آن می‌گذرد. با این حال چنان که باید در حوزۀ تحقیقات مدیریتی مورد توجه قرار نگرفته است. هدف پژوهش حاضر واکاوی نقش میانجیگری سکوت سازمانی و خستگی عاطفی در ارتباط بین سایش اجتماعی و رفتارهای انحرافی سازمانی است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده‌ها توصیفی‌ـ پیمایشی است. جامعۀ آماری پژوهش را کارکنان شرکت برق استان آذربایجان غربی تشکیل دادند که تعداد آن‌ها 235 نفر است. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات پرسشنامه بود و برای سنجش سایش اجتماعی، خستگی عاطفی، سکوت سازمانی، و رفتارهای انحرافی سازمانی به ترتیب از پرسشنامه‌های دافی و همکارانش (2002)، ماسلاخ و جکسون (1981)، ون‌داین و همکارانش (2003)، و بنت و رابینسون (2000) استفاده شد. با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 160 پرسشنامه توزیع شد و در نهایت 134 پرسشنامه تکمیل و عودت داده شد. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیات پژوهش با مدل‌سازی معادلات ساختاری و نرم‌افزار Amos انجام پذیرفت. نتایج پژوهش نشان داد سایش اجتماعی همکار رفتارهای انحرافی سازمانی کارکنان را به همراه خواهد داشت. به‌علاوه نقش میانجیگری سکوت سازمانی و خستگی عاطفی در این ‌ارتباط تأیید شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آشنا، مصطفی؛ عباس عباس‌پور؛ حامد دهقانیان؛ مهدی حقیقی‌کفاش (1398). «شناسایی رفتارهای منحرف سازمانی کارکنان و سازوکارهای کاهش آن در سازمان‌های نظارتی: کاربردی از روش کیو سورت»، چشم‌انداز مدیریت دولتی، (1)10، ص 39 ـ 57. 10.52547/jpap.2019.96481
باقری، مسلم؛ محسن جاجرمی‌زاده؛ منصوره بنافی (1396). «بررسی نقش میانجیگری نشاط سازمانی در رابطۀ معنویت سازمانی و تعهد سازمانی (مورد مطالعه: دانشگاه شیراز)»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، (7)22، ص 3 ـ 18.
برزگری سلطان‌احمدی، اکبر؛ طیبه امیرخانی؛ اکرم هادی‎زاده؛ غلام‌علی طبرسا (1399). «طراحی و تبیین مدل مدیریت بازدارندگی رفتارهای کاری نابه‌هنجار»، اندیشۀ مدیریت راهبردی (اندیشة مدیریت)، (2)14، ص 459 ـ 492.
تیموری، هادی؛ علی صفری؛ افشین جهانبازی گوجانی؛ زهرا بابااحمدی میلانی (1400). «بررسی تأثیر معنویت در محیط کار بر هویت سازمانی با نقش میانجی سلامت سازمانی و رفتار انحرافی»، جامعه‌شناسی کاربردی، (2)32، ص 29 ـ 48.
حبیبی، آرش؛ مریم عدن‌ور (1396). مدل‌یابی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی (آموزش کاربردی نرم‌افزار Lisrel)، تهران، سازمان جهاد دانشگاهی.
طالقانی، غلام‌رضا؛ مصطفی محمدی؛ حسین رستمی (1392). «معنویت سازمانی، گامی مؤثر در جهت بهبود رفتارهای شهروندی سازمانی (OCB) (مورد: شهرداری زاهدان)»، مدیریت فرهنگ سازمانی، (2)11، ص 163 ـ 188.
مقیمی، سید محمد (1396). اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام، چ 4، تهران، راه‌دان.
نصراصفهانی، علی؛ زینب امیری؛ مجتبی فرخی؛ محسن سیفی (1396). «تأثیر معنویت در محیط کار بر سایش اجتماعی با نقش میانجی: جوّ اخلاقی سازمانی (مورد مطالعه: سازمان تأمین اجتماعی شهر اصفهان)»، جامعه‌شناسی کاربردی، (2)38، ص 17 ـ 34. 10.22108/jas.2017.21430
هادوی‌نژاد، مصطفی؛ لیلا درزی (1394). «رفتارهای انحرافی در سازمان: تبیین نقش ادراک حمایت سازمانی و بی‌عدالتی، ناکامی، و شخصیت»، چشم‌انداز مدیریت دولتی، (4)6، ص 151 ـ 173.
References
Ahmad, B., Shafique, I., & Kalyar, M. N. (2021). “A moderated mediation model of the association between coworker social undermining and knowledge hiding”, VINE Journal of Information and Knowledge Management Systems.‏ 10.1108/VJIKMS-03-2020-0051
Ashena, M., Abaspour, A., Dehghanan, H., & Haghigh Kafash, M. (2019). “Detection of Organizational Deviant Behaviors of Employees and their Reduction Mechanisms in Supervisory organizations: Appling of the Q Sort Method”, Public Administration Perspaective, 10(1), pp. 39-58. (in Persian) 10.52547/jpap.2019.96481
Alias, M., Mohd Rasdi, R., Ismail, M., & Abu Samah, B. (2013). “Predictors of workplace deviant behaviour: HRD agenda for Malaysian support personnel”, European Journal of Training and Development, 37(2), pp. 161-182. 10.1108/03090591311301671
Aryati, A. S., Sudiro, A., Hadiwidjaja, D., & Noermijati, N. (2018). “The influence of ethical leadership to deviant workplace behavior mediated by ethical climate and organizational commitment”, International Journal of Law and Management, 60(2), pp. 233-249. 10.1108/IJLMA-03-2017-0053
Bagheri, M., Jajarmizadeh, M., & Banafi, M. (2017). “The Mediating Role of Organizational Happiness in the Relationship between Organizational Spirituality and Organizational Commitment (Case Study: Shiraz University)”,  Iranian Journal of Culture In The Islamic University, 7(22), pp. 3-18. (in Persian)
Barzegari Soltan-Ahmadi, A., Amirkhani, T., Hadizadeh, A., & Tabarsa, G. (2020). “Designing and Explaining the Deterrence Management Model of Abnormal Job Behaviors”, Strategic Management Thought, 14(2), pp. 459-492. (in Persian)
Bennett, R. J. & Robinson, S. L. (2000). “Development of a measure of workplace deviance”, Journal of Applied Psychology, 85(3), pp. 349-360. 10.1037/0021-9010.85.3.349
Bentein, K., Garcia, A., Guerrero, S., & Herrbach, O. (2017). “How does social isolation in a context of dirty work increase emotional exhaustion and inhibit work engagement? A process model”, Personnel Review, 46(8), pp. 1620-1634. 10.1108/PR-09-2016-0227
Chou, S. Y. & Chang, T. (2020). “Employee silence and silence antecedents: A theoretical classification”, International Journal of Business Communication, 57(3), pp. 401-426.‏ 10.1177/2329488417703301
Dunn, J. R. & Schweitzer, M. E. (2006). “Green and mean: Envy and social undermining in organizations”, in Ethics in groups, Emerald Group Publishing Limited.‏ 10.1016/S1534-0856(06)08009-1
Dyne, L. V., Ang, S., & Botero, I. C. (2003). “Conceptualizing employee silence and employee voice as multidimensional constructs”, Journal of management studies, 40(6), pp. 1359-1392.‏ 10.1111/1467-6486.00384
Eissa, G. & Wyland, R. (2016). “Keeping up with the Joneses: The role of envy, relationship conflict, and job performance in social undermining”, Journal of Leadership & Organizational Studies, 23(1), pp. 55-65.‏ 10.1177/1548051815605020
Erkutlu, H. & Chafra, J. (2019). “Leader’s integrity and employee silence in healthcare organizations”, Leadership in Health Services, 32(3), pp. 419-434. 10.1108/LHS-03-2018-0021
Greenbaum, R. L., Hill, A., Mawritz, M. B., & Quade, M. J. (2017). “Employee Machiavellianism to unethical behavior: The role of abusive supervision as a trait activator”, Journal of Management, 43(2), pp. 585-609. 10.1177/0149206314535434
Habibi, A. & Adnvar, M. (2017). Structural equation modeling and factor analysis  (Lisrel software practical training), Tehran, Iranian Student Book Agency. (in Persian)
Hadavi-Nejad, M. & Darzi, L. (2015). “Deviant Behaviors in the Organization: Explaining the Role of Perception of Organizational Support and Injustice, Failure and Personality”, Public Administration Perspective, 6(4), pp. 151-173. (in Persian)
Haldorai, K., Kim, W. G., Chang, H. S., & Li, J. J. (2020). “Workplace spirituality as a mediator between ethical climate and workplace deviant behavior”, International Journal of Hospitality Management, 86, 102372.‏ 10.1016/j.ijhm.2019.102372
Hamwi, G. A., Rutherford, B. N., & Boles, J. S. (2011). “Reducing emotional exhaustion and increasing organizational support”, Journal of Business & Industrial Marketing, 26(1), pp. 4-13. 10.1108/08858621111097166
Hepburn, C. G. & Enns, J. R. (2013). “Social undermining and well‐being: the role of communal orientation”, Journal of Managerial Psychology, 28(4), pp. 354-366. 10.1108/JMP-01-2013-0011
Hilal, O. A. (2021). “The moderating role of selfefficacy in the relationship between workplace envy and social undermining”, Global Business and Organizational Excellence, 40(6), pp. 28-40.‏ 10.1002/joe.22091
Jung, H. S. & Yoon, H. H. (2019). “The effects of social undermining on employee voice and silence and on organizational deviant behaviors in the hotel industry”, Journal of Service Theory and Practice, 29(2), pp. 213-231. 10.1108/JSTP-06-2018-0131
Jung, H. S., & Yoon, H. H. (2022). “The Effect of Social Undermining on Employees’ Emotional Exhaustion and Procrastination Behavior in Deluxe Hotels: Moderating Role of Positive Psychological Capital”, Sustainability, 14(2), 931. 10.3390/su14020931
Khattak, M. N., Khan, M. B., Fatima, T., & Shah, S. Z. A. (2019). “The underlying mechanism between perceived organizational injustice and deviant workplace behaviors: Moderating role of personality traits”, Asia Pacific management review, 24(3), pp. 201-211.‏ 10.1016/j.apmrv.2018.05.001
Lee, J. & Ok, C. (2015). “Examination of factors affecting hotel employees’ service orientation: An emotional labor perspective”, Journal of Hospitality & Tourism Research, 39(4), pp. 437-468.‏ 10.1177/1096348013491593
Lin, Y. W. & Chang, W. P. (2015). “Physician emotional labour and job performance: the mediating effects of emotional exhaustion”, Journal of Health Management, 17(4), pp. 446-457.‏ 10.1177/0972063415606281
Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). “The measurement of experienced burnout”, Journal of organizational behavior, 2(2), pp. 99-113.‏ 10.1002/job.4030020205
Mitchell, M. S. & Ambrose, M. L. (2007). “Abusive supervision and workplace deviance and the moderating effects of negative reciprocity beliefs”, Journal of applied psychology, 92(4), pp. 1159-1168. 10.1037/0021-9010.92.4.1159
Moghimi, S. M. (2017). Principles & Fundamentals of Management: Islam Approach, fourth edition, Tehran, Rahdan. (in Persian)
Mostafa, A. M. S., Farley, S., & Zaharie, M. (2021). “Examining the boundaries of ethical leadership: the harmful effect of Co-worker social undermining on disengagement and employee attitudes”, Journal of Business Ethics, 174(2), pp. 355-368.‏ 10.1007/s10551-020-04586-2
Mulki, J. P., Jaramillo, F., & Locander, W. B. (2006). “Emotional exhaustion and organizational deviance: Can the right job and a leader's style make a difference?”, Journal of Business Research, 59(12), pp. 1222-1230. 10.1016/j.jbusres.2006.09.001
Nasr-Esfahani, A., Amiri, Z., Farokhi, M., & Seyfi, M. (2017). “The Effect of the Spirituality in the Workplace on the Social Undermining with Mediating Role of Organizational Ethical Climate (Department Social Security of Isfahan as a Case Study)”, Journal of Applied Sociology, 28(2), pp. 17-34. (in Persian) 10.22108/jas.2017.21430
Park, R. (2019). “Responses to emotional exhaustion: do worker cooperatives matter?”, Personnel Review, 48(2), pp. 438-453. 10.1108/PR-08-2017-0253
Pheko, M. M. (2018). “Rumors and gossip as tools of social undermining and social dominance in workplace bullying and mobbing practices: A closer look at perceived perpetrator motives”, Journal of Human Behavior in the Social Environment, 28(4), pp. 449-465.‏ 10.1080/10911359.2017.1421111
Rook, K. S. (1984). “The negative side of social interaction: impact on psychological well-being”, Journal of personality and social psychology, 46(5), pp. 1097-1108.‏ 10.1037/0022-3514.46.5.1097
Sabeen, Z. & Arshad, F. (2019). “Social undermining in academia: experiences and effects”, Journal of Applied Research in Higher Education. 663-653, (4)11, 10.1108/JARHE-05-2018-0089
Smith, M. B. & Webster, B. D. (2017). “A moderated mediation model of Machiavellianism, social undermining, political skill, and supervisor-rated job performance”, Personality and Individual Differences, 104, pp. 453-459.‏ 10.1016/j.paid.2016.09.010
Strongman, L. (2013). “The psychology of social undermining in organisational behavior”, The Australasian Journal of Organisational Psychology, 6.‏ 10.1017/orp.2013.3
Taleghani, G., Mohamadi, M., & Rostami, H. (2013). “Promoting Organizational Citizenship Behavior through Organizational Spirituality (Case: Mayoralty of Zahedan)”, Organizational Culture Management, 11(2), pp. 163-188. (in Persian) 10.22059/jomc.2013.35492
Teimouri, H., Safari, A., Jahanbazi goujani, A., & Babaahmadi Milani, Z. (2021). “The Impact of Spirituality in the Workplace on Organization Identity with the Mediating Role of Organizational Health and Deviant Behavior”, Journal of Applied Sociology, 32(2), pp. 29-48. (in Persian) 10.22108/jas.2020.120847.1850
Wang, E. S. T. (2014). “The effects of relationship bonds on emotional exhaustion and turnover intentions in frontline employees”, Journal of Services Marketing, 28(4), pp. 319-330. 10.1108/JSM-11-2012-0217
Xu, A., Ayub, A., & Iqbal, S. (2022). ““When” and “why” employees resort to remain silent at work? A moderated mediation model of social undermining”, Journal of Organizational Change Management,‏ 10.1108/JOCM-11-2021-0332
Wu, T. Y. & Hu, C. (2009). “Abusive supervision and employee emotional exhaustion: Dispositional antecedents and boundaries”, Group & Organization Management, 34(2), pp. 143-169.‏ 10.1177/1059601108331217
Yoo, J. & Frankwick, G. L. (2013). “Exploring the impact of social undermining on salesperson deviance: An integrated model”, Journal of Personal Selling & Sales Management, 33(1), pp. 79-90.‏ 10.2753/PSS0885-3134330107